Кичик давлат кўргазмаси
Кўп давлатларнинг экспорт ва импортини прогнозлаштиришда кичик давлат
гипотезасидан фойдаланилади. Шу билан бирга импортни прогнозлаштиришда
қурилаётган давлат иқтисодиёти щажми кичик ва бу давлатдаги талабнинг
ўзгариши чет эл валютасида ўша давлат томонидан импорт қилинадиган товарлар
нархига таъсир кўрсатмайди, бошқача қилиб айтганда жащон бозоридаги талабнинг
ўзгарувчанлиги жуда катта эканлиги айтилади. Экспортни прогнозлаштиришда
“кичик давлат гипотезаси” унинг иқтисодиёт щажми жащон бозорига нисбатан
кичик ва щар қандай экспорт щажмининг ўсиши бу давлат томонидан экспорт
қилинадиган товарлар нархига таъсир кўрсатмаслиги ёки бошқача қилиб айтганда
жащон бозоридаги талабнинг ўзгарувчанлиги жуда катта эканлигини англатади.
Агар бу шартлар бажарилса, унда импорт щажмини тащлил қилишда фақат талаб
омилларини кўриб чиқиш билан чегараланиши мумкин. Экспортни тащлил
қилганда эса фақат таклиф олинади. Чет эл валютасида нархларни тащлил қилишда
у ёки бу давлатдаги ўзгаришлар эмас, жащон бозоридаги ўзгаришларга асосий
эътибор қаратилиши керак.
ishonchliligini oshiradi. bundan kelib chiqqan holda kapital tovarlar importi uni amalga
oshiradigan kapital qо‘yilmalarga, iste’mol tovarlar importini esa shaxsiy iste’molga bog‘liq
ekanligini kutish mumkin. Bundan tashqari import bilan raqobatlashuvchi mamlakatlarda
ishlab chiqilgan tovarlarning narxlar indeksi importning turli kategoriyalari bо‘yicha
о‘zgarishi mumkin.
Ilova 1
2
−
Ilova
Импорт нархининг ўзгарувчанлиги
Импортга бўлган талабнинг нарх бўйича ўзгарувчанлиги
Импорт ҳажми импорт нархининг ўзгаришига қай даражада таъсир кўрсатади. Агар
ҳар бир ўзгаришни дельта (
) билан белгиласак, унда нарх ўзгаришини қуйидагича
аниқлаш мумкин:
RPM
/
RPM
MR
/
MR
Ўзгарувчанлик аниқ рақам билан белгиланмайди. Импорт хажмининг реал
қиймати (MR) қанчаликка ўзгаришини, импортнинг нисбий нархи (RPM) бир
фойизга ўзгаришини кўрсатади. Импорт нефть ва бошқа асосий хом ашё товарлари
ўрнини боса олмайдиган товарлар бўлмаганлиги учун уларнинг нархи
ўзгарувчанлиги қисқа муддат ичида нархлар бўйича паст бўлади. Ишлаб
чиқаришда тайёрланадиган маҳсулотларнинг нархлар бўйича ўзгарувчанлиги
нисбатан баланд, яъни икки йил ичида одатда ўзгарувчанлик даражаси – 1 билан –
2 орлиғида бўлади.
Importga bо‘lgan talabga daromad va nisbiy narxlardan tashqari boshqa omillar ham
ta’sir kо‘rsatishi mumkin. Kreditning mavjudligi bevosita import kreditlar taklif qilinganda
importga ta’sir qiladi. Shuningdek, ichki xarajatlar darajasiga ta’sir etuvchi boshqa kreditlar
orqali bilvosita ta’sir etadi. Miqdoriy chegarali va import takliflarining yuqori bо‘lishi
importga bо‘lgan talabni cheklaydi. Prognozlashtirishda shu cheklovchi omillarning
mumkin bо‘lgan о‘zgarishini hisobga olish kerak. Yana bitta normativ cheklashning о‘ziga
va uning amalda funksiya qilishga ta’sir qiluvchi asosiy omil bо‘lib chet el valyutasining
yо‘qligi xizmat qilishi mumkin.
Do'stlaringiz bilan baham: |