S
C
s
· D
0.6
bu yerda: S – surish qiymati, mm/ayl.
C
s
– ishlov beriladigan materialga va ishlov berish
bazasi sharoitiga bog’lik koeffitsient.
D – detal diametri, mm
Rezьba hosil qilishda kesuvchi tishlar bo’ladi, bunda xar bir kesuvchi tishga to’g’ri
keladigan surish qiymati kuyidagi ifodadan topiladi:
S
z
Z
S
;
bu yerda: S
z
– bir kesuvchi tishga to’g’ri keladigan surish
qiymati, mm/ayl.
Z – kesuvchi asbobning kesuvchi qirralarning soni .tenglikni o’zgartirish bilan
siljish burchagi va qirindi kirishuvi orasidagi bog’liqlik formulasini quyidagicha hosil kilish
mumkin:
sin
К
cos
tg
1
-
=
.
(5)
qirindi kirishuvi koeffitsienti K va nisbiy siljish kattaligi
orasidagi bog’liqlikni
o’rnatamiz.
Agar
X qalinlikdagi qirindining qo’shni elementlaridan biri ikkinchisiga nisbatan
VSq
S kattalikka siljisa, u holda nisbiy siljish
X
S
ga teng bo’ladi.
16
CHunki VSqVD+DS, VDq
Xctg
1
va DSq
Xtg(
1
-
),
u holda VSq
Sq
Xctg
1
+
Xtg (
1
-
), demak:
qctg
1
+tg(
1
-
)
(6)
(5) formuladan foydalanib (6) ifodani hisobga olib quyidagini hosil qilamiz.
cos
1
sin
2
2
К
К
К
(7)
+irindi kirishuvi qirindi hosil bo’lishidagi plastik deformatsiyalarnigina ifodalaydi.
Lekin kirishuv koeffitsienti deformatsiya darajasini son jixatdan xarakterlab berolmaydi.
+irindi kirishuvi koeffitsienti uzviy ravishda ishlov beriladigan material xossalariga
bog’liq bo’ladi (1- jadvalga qarang ).
Turli metallarga ishlov berishda qirindi kirishuvi koeffitsientining qiymati ( S q 0,1
0,2
mm/ayl;
q 0
o
-10
o
)
Metall qanchalik plastik bo’lsa, shunchalik yengil, to’laroq bo’ladi va u katta xajmda
deformatsiyalanadi, shuningdek kirishuv xam shunchalik katta bo’ladi. Kichik
mustaxkamlikka ega bo’lgan mo’rt mettallar juda oz plastik deformatsiyalarga bardosh beradi
va qirindi kichik kirishuvga ega bo’ladi. Mustaxkamligi juda katta bo’lgan, lekin plastikligi
kichik bo’lgan titan qotishmalariga ishlov berishda, qirindi kichik yoki «manfiy» deb
ataluvchi kirishuvga ega bo’ladi.
Kesish tezligi ortishi bilan bu qotishmalarda qirindilarning turlari tutashdan
elementligacha o’zgaradi. Ko’pchilik metallarda, masalan po’latga ishlov berishda buning
teskarisi sodir bo’ladi. Bunda qirindining turi elementlidan tutashgacha o’zgaradi.
Bunday o’zgarish qirindi elementi ichida deformatsiya darajasining kamayishi bilan
kuzatib boriladi, lekin keskich usti qatlamining plastik deformatsiya ortib boradi va u yupqa
qatlamda kuzatiladi.
Kesish
tezligi
yetarlicha
yuqori
bo’lganda,
qirindi
ichki
xajmda
deformatsiyalanib kuchsizlanadi, ammo bir-biri bilan yupqa va kuchli deformatsiyalangan
keskichning ustki qatlamida o’zaro mustaxkam bog’langan elementlardan tashkil topgan yupqa
ximoya pardasi hosil bo’ladi.
Masalan BT2 markali titan qotishmaning kesib ishlashda kirishuv koeffitsienti
quyidagicha o’zgaradi.
Kesilayotgan qatlamning deformatsiyalanishi va qirindi kirishuvining bunday
o’zgarishi katta plastik deformatsiya kuzatilmaydigan, titan qotishmalarining kichik plastikligi
va past issiqlik o’tkazuvchanligi bilan tavsiflanadi. Natijada kesish muxitida xaroratning
yuqoriligi (800-900
0
S) ta’sirida qirindining issiqlik uzatish ortadi.
17
Yuqori xarorat ostida metall qirindi jadallik bilan azot va xavodagi kislorodni yutadi va
yanada mo’rtroq bo’lib qoladi. Sovush natijasida qirindining qisqarishi nisbatan kichik va
piravord natijada uning uzunligi kesuvchi asbobning yo’l uzunligiga qaraganda katta bo’lishi
mumkin.
Kichik tezliklarda kirishuv eng yuqori bo’ladi. Tezlikni ortishi bilan kirish
koeffitsientiga
1
tezlikda hosil bo’lib va
2
tezlikda maksimumga erishuvchi o’simta
muxim ta’sir ko’rsatadi. Xaqiqiy oldingi burchak kattalashadi bu plastik deformatsiyani va
qirindi kirishuvini kichiklashish imkonini beradi. O’simtadagi maksimal qiymatga erishganda
kirish eng kichik bo’ladi.
Tadqiqotlarga ko’ra po’latlarga ishlov berishida eng katta o’simta va eng katta
ishqalanish koeffitsienti 300
0
S atrofidagi xaroratda kuzatiladi. Bundan keyingi tezlikning
ortishi bilan ( V
2
-V
3
oraliq) o’simta miqdorini kamayishining va oldingi burchakning
nominal miqdorga yaqinlashishi kuzatilib, kirishuv asta-sekin kattalashib beradi. V
1
-V
3
tezliklar orasida, kirishuvning o’zgarishiga o’simtadan tashqari ishlov berilayotgan materialning
xossalari va oldingi yuzadagi ishqalanish shartlarini ta’sir etishini xam e’tiborga olish kerak. V
1
-
V
3
tezliklarda o’simtani hosil bo’lish jarayoni barqaror emas, chunki bu xolat qaltis kesish
muxiti hisoblanadi va stanok, moslama - kesuvchi asbob-detal tizimining eng katta
terbanishlari bilan tavsiflanadi. V
3
-V
4
oraliqdagi tezlikning ortishi bilan qirindi kirishuvi asta-
sekin kichiklashadi. Bu kesuvchi asbob va qirindining ishqalanish yuzalarida xaroratning
ortishi bilan tushuntiriladi, bu o’z navbatida ishqalanish koeffitsientining kamayishiga olib
keladi. Bunda oldingi yuzada ishqalanish va umumiy kesish kuchlari kamayadi. V
3
dan yuqori
bo’lgan tezliklarda qirindi kirishuvining kamayishi, qirindi hosil bo’lish muxiti, qirindi
deformatsiyalanish tezligidan orqada qolish oqibati bo’lish hisoblanadi. V
4
tezlikdan boshlab
(konstruktsion po’lat uchun V
4
> 3,4- 6 m/sek) bo’lgandagi kirishuv deyarli kesish tezligiga
bog’liq bo’lmaydi. Bu to’qnash yuzalarda xaroratning asta-sekin ortishi va ishqalanishning
barqarorlashishi bilan bog’liq bo’ladi.
Tenglamadan (2) ko’rinadiki oldingi burchakning kattalashishi bilan kirishuv
koeffitsienti kichiklashadi. Oldingi burchakning kattalashishi odatda keskichning o’tkirlik
burcha kichiklashishi bilan bog’liqdir. Kesuvchi tig’ qanchalik o’tkir bo’lsa, u ishlov
beriladigan materialga shunchalik oson o’yib kiradi va kesilayotgan qatlam shunchalik kamroq
deformatsiyalanadi.
SHuni e’tiborga olish kerakki oldingi burchakning kattalashishi bilan siljish burchagi
xam kattalashadi. (2) tenglama bo’yicha kirishuv koeffitsienti va oldingi burchak o’rtasida
to’g’ri proportsionallik yo’q.
18
+irindi hosil bo’lish jarayoniga oldingi burchakning ta’siri plastik metallarni kesishda
juda kuchli bo’ladi. U ishlov beriladigan material qattiqligini ortishi bilan kamayadi.
Kesilayotgan qatlam qalinligi kattalashishi bilan kirishuv koeffitsienti kichiklashadi. Bu
qirindining keskich usti qatlamlarining deformatsiyalanishi, tashqi qatlamlarnikiga qaraganda
kattaroq bo’lishi bilan bog’liqdir. Binobarin, qalinligi katta bo’lgan qirindining tashqi tomoni
kam deformatsiyalanadi. Bu umumiy deformatsiyaning kamayishi va qirindining kirishuv
koeffitsienti kichiklashishiga olib keladi. Kesish tezligi va oldingi burchakning kattalashishi
bilan kesilayotgan qatlam qalinligining kirishuv koeffitsientiga ta’siri kichiklashadi. Rasmdan
ko’rinib turibdiki, keskichning surish qiymatini kattalashishi bilan qirindi kirishuv koeffitsienti
kichiklashadi. Surish miqdori doimiy bo’lsa plandagi asosiy burchakning kattalashishi bilan
kesib olinayotgan qatlam qalinligi kattalashadi.
Tadqiqotlar asosida quyidagi xulosaga kelingan: orqa burchak, kesilayotgan qatlam eni
va kesish chuqurligi qirindining kirishuv koeffitsientiga sezilarli ta’sir ko’rsatmaydi.
Sovitish-moylash suyuqliklarini qo’llanganda qirindining kirishuv koeffitsienti
kichiklashadi. Bunda kesuvchi asbobning oldingi yuzasidagi ishqalanish kuchi pasayadi.
qattiq qotishmadan tayyorlangan asbobsozlik materiali bilan ta’minlangan kesuvchi asbob
yordamida uglerodli po’latlarni kesishda qattiq qotishmadagi titan karbidi zarrachalari
kattalashishi oqibatida kobalt kichiklashadi va qirindi kirishuvi kichrayadi. Boshqa ma’lumotlar
bo’yicha 40X po’latini (
v
q530 MH/m) kesib ishlashda qirindi kirishuvi, mineralokeramika
qattiq qotishma bilan ta’minlangan keskichdan tezkesar po’latdan tayyorlangan kesuvchi
asboblarga o’tishda o’sib boradi. Bu quyidagicha izoxlanadi: ishqalanayotgan juftlik
materiallari kesuvchi asbob-ishlov berilayotgan material o’rtadagi jarayonning o’zgarishi bilan
ular orasida adgeziya kuchlari va ishqalanish kuchlari kichiklashadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |