5
Amaliy mashg’ulot №2
Mavzu: Parmalash jarayonida kesish rejimi elementlarini aniqlash.
Parma teshik ochish ishlarida asosiy kesuv asbobdir. Parmalar o’z konstruktsiyasi
jixatidan spiralь parmalarga, pat parmalarga, zagotovka toretslariga markaz teshiklari ochish
uchun xizmat qiladigan markaza parmalariga, qatiq qotishma plastinkalari bilan ta’minlangan
peremichkasiz va boshqa parmalarga bo’linadi.
Spiral parmaning qismlari, elementlari va geometrik parametrlari. Spiral parma zarur
asosiy kesish burchaklari hosil qiluvchi ikkita vintsimon ariiqchasi bo’lgan tslindrik jismdan
iborat.
Konussimon quyruqli spiral parmaning konstruktsiyalari tasvirlangan. Spiralь parma
quyidagi qismlardan iborat:
1.
Ish qismi. Parmaning bu qismi kesuvchi qism, tslindrik qism va vintsimon ikkita
ariiqchadan iborat.
2.
Kesuvchi qismi. Parmaning bu qismi bir – biriga ma’lum burchak hosil qilib
joylashgan ikkita asosiy kesuvchi qirra bilan ko’ndalang qirradan iborat.
3.
TSlindrik qismi. Parmaning bu qismi kesish vaqtida parmani yo’naltiradi va teshikni
zarur o’lchamga keltiradi.
4.
+uyruq qismi. Parmaning bu qismi parmani dastgox shpindeliga yoki patronga
o’rnatish va maxkamlash uchun xizmat qiladi.
5.
Parmaning bo’yni. Bu qismi parmaning quyrug’ini ish qismi bilan birlashtiradi.
Oldingi burchak
N
, bu burchak asosiy kesuvchi tekislikda yotgan, oldingi yuzaga kesuvchi
qirraning ko’rib o’tilayotgan a nuqtasida urinma bo’lgan chiziq bilan kesuvchi qiraning parma
o’qi atrofida aylanish yuzasidagi o’sha nuqtada normal bo’lgan chiziq orasidagi burchakdir.
Spiralь parmalarda ko’ndalang qirraning oldingi burchagi manfiy bo’ladi (A-A kesim).
Ketingi burchak
N
, bu burchak asosiy kesuvchi tekislikda yotadi va ketingi yuzaga kesuvchi
qirraning a nuqtasida urinma bo’lgan chiziq bilan kesuvchi qirraning parma o’qi atrofida
aylanish chizig’iga xuddi o’sha nuqtada urinma bo’lgan chiziq orasida bo’ladi.
Ketingi burchak
0
parmaning o’qiga paralel bo’lgan, ustida a nuqta yotgan tsilindrik
yuzaga urinma bo’lgan
OO tekslikda olib qaraladi.
NN normal tekslikdagi ketingi burchak
N
quyidagi taqribiy formuladan topiladi:
sin
0
tg
tg
N
Asosiy kesuvchi tekslikning asosiy kesuvchi qirrada qaysi nuqtalardan o’tishiga qarab,
spiralь parmaning oldingi va ketingi burchaklari bir xil diametrli parmalar uchun xar – xil
6
qiymatga ega bo’ladi. Asosiy kesuvchi NN tekslikning asosiy kesuvchi qirra bo’ylab,
parmaning o’qidan chetiga tomon siljishi Bilan oldingi burchak
N
orta boradi, ketingi burchak
N
kichrayadi o’tkirlik burchagi
esa, taxminan, o’zgarmas bo’lib qoladi.
Agar parmani burchaklari kesish protsessida olib qaraladigan bo’lsa, parmaning aylanma
va ilgarilanma xarakatlari natijasida kesish yuzasi vintsimon yuzadan iborat bo’ladi (136 rasm).
Natijada parma burchaklarining: oldingi burchagi
N
va ketingi burchagi
N
ning xaqiqiy
qiymatlari parmaning statik vaziyatida ko’rib chiqilgandagiga qaraganda birmuncha o’zgaradi,
ya’ni oldingi burchak
u
katta, ketingi burchak
u
esa kichik bo’lib qoladi.
N
u
N
u
;
Rus olimi I.A. Time kesuvchi asbob, bosib o’tgan yo’l uzunligi
l qirindi uzunligi
l
1
dan,
qirindi kalinligi a
1
esa qesilayotgan qatlam qalinligi a dan katta ekanligini qo’rsatib o’tdi. Odatda
kesilayotgan qatlam eni b qirindi eni b
1
dan juda oz farq qiladi, shuning uchun b
1
qb deb qabul
qilinadi. Bu xodisa qirindining kirishuvi deb nomlanadi.
Kirishuv kattaligi kirishuv koeffitsienti bilan miqdoriy ifodalanadi. Plastik deformatsiya
jarayonida metall xajmi o’zgarmaydi, qirindi eni esa kesik kesib olinayotgan qatlam eniga teng
bo’ladi. U holda xulosa qilish mumkinki bo’ylama kirishuv koeffitsienti K
L
ko’ndalang kirishuv
koeffitsienti K
a
ga teng:
K
а
a
K
l
l
K
a
l
1
1
(1)
Kirishuv koeffitsientini eksperimental aniqlashda l va l
1
uzunliklarni o’lchash zarur.
Lekin plastikligi kichik bo’lgan metallarga ishlov berishda, qachonki l qirindi uzunligini
o’lchash qiyin bo’lgan taqdirda qirindining og’irligini o’lchash usuli qo’llaniladi. Buning uchun
l
1
uzunlikdagi qirindi bo’lagining massasi m aniqlanadi va quyidagi kattalik hisoblanadi:
b
1
1
m
а
(2)
bu yerda
-ishlov berilayotgan metall zichligi
+alin qirindilar uchun qirindi uzunligini o’rta chiziq bo’yicha aniqlashni taklif etiladi:
2
1
1
Do'stlaringiz bilan baham: 
