Mavzu: Til va yozuv masalalari

Grafik tamoyil. Bu tamoyil asosidagi imlo qoidalari tovush bilan uning yozuvdagi shakli o‘rtasidagi munosabatlarni ifodalashga asoslanadi. Masalan, sirg‘aluvchi j tovushi bilan qorishiqportlovchi j tovushlari yozuvda bitta shakl – harf bilan berilishi (jo‘ja-gijda kabi), sayoz til orqa –ng tovushini ifodalovchi harflarbirikmasi ng va n va g tovushlarini ifodalovchi n va g harflari yonma-yon kelganda ham n va g talaffuz etilishi grafik tamoyil asosida belgilangan: ko‘ngil, singil, senga, ingliz kabi.
Morfologik tamoyil o‘zbek orfografiyasining etakchi tamoyili bo‘lib, imloga doirko‘pgina qoidalarana shu tamoyilga asoslanadi.


1-topshiriq. Matnni o‘qing. Matnni so‘zlab bering.


O‘zbek yozuvlari tarixi.
Til ham, fikrham hayotning ongimizdagi k o‘rinishi va nutqyordamida boshqalarga ma’lum qilinuvchi voqelikdir. Tilni xalqyaratadi, shuning uchun, u umumxalqbahosi va xususiyatiga ega b o‘ladi, nutqesa ayrim shaxsga oid b o‘ladi. Harkim o‘z qobiliyati, so‘z boyligi, savodi hamda nutqa’zolariga qarab gap tuzadi.

Til - aloqa quroli, u vosita.
Nutq esa shu aloqa jarayonini amalga oshirishga xizmat qiladi.

Tilning umri uni yaratgan xalqning o‘zidek uzoqb o‘ladi. Nutqning umri esa qisqa. Og‘izdan so‘z yoki gap chiqdimi - uni qaytarib b o‘lmaydi. Shuning uchun, nutq oldiga nihoyatda ulug‘ birtalab qo‘yiladi: o‘ynab gapirsang ham, o‘ylab gapir. Navoiy aytganidek: «So‘zingni buyuk qilsang, o‘zingga buyuklik keltirasan».Tana, ta’m-maza, k o‘rish, eshitish kabi sezgi a’zolari orqali olamni bilish barcha jonzotlarga xos xususiyatdir.

Tilning xizmat doirasi juda keng, hajmi o‘lchovsiz b o‘ladi. Nutqesa aniq hajmli, shaklli bo‘ladi. Nutq yakka shaxs(monolog) yoki birnecha shaxslar orasida (dialog) yuz beradi. Tilning qonun-qoidalari uzoq yillar davomida saqlanib qoladi, silliqlashadi va boyib boradi. Nutqesa doim o‘zgarishda bo‘ladi; vaziyatga yoki nutq a’zolari faoliyatiga qarab so‘zning tovush tomoni o‘zgaradi.