Mavzu: Til ijtimoiy, doim o’zgarib, rivojlanib turuvchi hodisadir. Milliy va adabiy til. Mavzu rejasi

Geneologik tasnif
Geneologik (yun. shajara degani) tasnifda tillarning kelib chiqishi, ya’ni qarindoshligi asos qilib olinadi.
Dunyodagi tillar kelib chiqishi, qarindoshligi, lug‘aviy va grammatik jihatdan yaqinligiga qarab bir necha til oilalariga bo‘linadi. Yer yuzida 20 dan ortiq til oilasi bor. Til oilalari bobo til nomi bilan ataladi. Til oilalari o‘z navbatida til turkumlariga bo‘linadi.
I. Hind-yevropa oilasi. hind turkumi: hind, urdu, bengal, panjob, gujarat va h.; eron turkumi: fors, afg‘on, osetin, kurd, tojik va h.; slavyan turkumi: rus, ukrain, belorus, chex, slovak, polyak, serb, makedon, bolgar, xorvat, sloven; boltiq turkumi: litva, latish, latgal; german turkumi: dat, shved, norveg, island, ingliz, golland, nemis, yangi yahudiy tili (idish); roman turkumi: fransuz, provansal, italyan, ispan, portugal, rumin, moldovan tillari, o‘lik lotin tili; kelt turkumi: irland, shotland, breton, uels; anatoliy turkumi (o‘lik), tohar turkumi (o‘lik). Grek, alban, arman tillari birorta turkumga mansub bo‘lmasdan, shu til oilasiga kiradi.
II. Turkiy tillar oilasiga quyidagi tillar kiradi (ular so‘zlashuvchi aholi miqdori tartibida berildi). Tirik tillar: turk, o‘zbek, ozarbayjon, qozoq, uyg‘ur, qozon-tatar, turkman, chuvash, qirg‘iz, boshqird, qumiq, yoqut, qoraqalpoq, tuva, qorachoy, balqar, xakas, no‘g‘oy, qoraim, qrim-tatar, oltoy, shor, gagauz, truxman, karagas. O‘lik tillar: o‘rxun, pecheneg, qipchoq, xazar, qadimgi uyg‘ur, bulg‘or, chig‘atoy.
Mashhur turkolog olim N.A.Baskakov turkiy tillar oilasiga kiruvchi tillarni uchta tarmoqqa ajratadi:¹⁹
A. G‘arbiy xun tarmog‘i:
I. Bulg‘or guruhi: 1. Tirik til: chuvash tili. 2. O‘lik tillar: bulg‘or, xazar tili.