Mavzu: test tuzishning asosiy bosqichlari

MAVZU: TEST TUZISHNING ASOSIY BOSQICHLARI

Reja:

1. Metodikalar tuzish va moslashtirish texnologiyasi

2. Metodikalarni yaratuvchilar hamda qoilovchilar uchun

nonnativ talablar.

3. Psixologning psixometrik tayyorgarligiga talablar.

Tayanch tushunchalar: psixologik test, validlik, ishonchlilik,

retest ishonchlilik, parallel shakllar ishonchliligi, test qismlari

ishonchliligi.

Psixodiagnostik metodikalarni yaratuvchilar hamda

qo‘Ilovchilar uchun normativ talablar. Psixologning amaliy ishi

ishlab chiqarishning turli sohalari: tibbiyot, ta’limda psixodiagnostik

metodikalarni qo‘llashni talab etadi. Shuning uchun bunday

amaliyotni normativ boshqarish zarur boiadi, ya’ni metodikalmi

yaratuvchilar hamda qoilovchilarga nisbatan aniq talablar tizimi

ishlab chiqiladi.

Psixodiagnostik adabiyot va metodik materiallarga

qo‘yiladigan talablar. Metodikalarni ishlab chiquvchi hamda ularni qoilovchilar dastavval uslubiy adabiyot yordamida bir-biri bilan o‘zaro aloqada boiadi. Metodik adabiyot, qo‘Uanma va

ko‘rsatmalarni rasmiylashtirishga qo‘yiladigan standart talablar bir qator mamlakatlar psixologlar jamiyati direktiv huyatlarida qabul qilingan.

Turli xil hujjatlarga qo‘yiladigan bir qator talablar farqlanadi. Bular: S Toplam, monografiya, ilmiy jumallarda nashr qilinadigan adabiyotlarga;S Metodikalar muayyan sinfmi qoilashning nazariy-

mazmuniy tomonlari, shuningdek, miqdoriy jarayonlarni yorituvchi tahliliy-axborot ko‘rsatmalari hamda ma’lumotnomalarga;В Metodikalarni qoilovchilar uchun “metodik materiallar” - uslubiy ko‘rsatmalar, topshiriqlar matni, test kalitlari, tavsiflash qoidalariga;

H Psixodiagnostika bo'yicha ommabop nashrlarga qo‘yiladigan

l.IImiy axborot. Bunda metodikaning nazariy asoslari, ishlab

chiqish vositalari va empirik asoslari, reprezentativlik, ishonchlilik,validlik kabi ko‘rsatkichlar yoritiladi. Misol tariqasida ba’zi testtopshiriqlari berilishi mumkin. Ammo ilmiy ma’lumotlarda kasbiycheklangan metodikalar uchun - topshiriqlaming to‘liq matni, kalit,testni o‘tkazish va natijalami interpretatsiya qilish uchun mufassalko‘rsatma!ar berish mumkin emas.

Shunday metodikalar hammavjudki, ulami noprofessional mutaxassislar ham qo'llashlarimumkin. Bunday metodikalarning batafsil mazmuni ilmiyaxborot! arda berilishi mumkin bo‘ladi, chunki ulami mutaxassisbo‘lmaganlar tomonidan qo'llanilishi insonlarga zarar keltirmaydi.

Ushbu metodikalar sinfmi shartli ravishda “ochiq metodikalar”debatash mumkin.

2. Axborot-mctodik nashrlar. Bunday nashrlarda yo‘riqnoma

hujjatlar, topshiriqlar matni (savollar), kalit, qoidalar keltirilishi

mumkin. Biroq bunday nashrlarga psixologik tayyorgarlikka ega

bo'lgan mutaxassislar uchun chiqariladigan nashr mavqei berilishilozim.

3.1nstruktiv hujjatlar. Bunda metodika mazmuni, diagnostika

predmeti, qollanilish sohasi, tekshiriluvchilar kontingenti hamda uniqo‘llash jarayoni yoritib beriladi. Axborot nashrlari Va instruktivhujjatlar vaqti-vaqti bilan qayta ko‘rib chiqilishi zarur, chunkimetodikani qoilash shartlari o‘zgarib turadi. Bunday hujjatlardametodikani qoilovchilarga qo‘yiladigan talablar ham beriladi.

4-Ommabop nashrlarda psixolog-muallif kasbiy simi oshkor

etmasliklari zarur, ya’ni diagnostik metodikalarni qo‘llash mohiyatiyuritilmasligi.

Metodikalarni qoilovchilarga qo‘yi!adigan talablar. Meto-

dikani qo’llovchi psixolog quyidagi talablarga javob berishi kerak: S Psixodiagnostikaning umumiy-nazariy-metodologik tamoyillarini bilishi va amaliyotda qo'llay olishi; differensiyal psixometrikaning asoslarini egallagan bo‘lishi; psixodiagnostika bo‘yicha joriy metodik adabiyotni kuzatib borishi; muayyan soha bo‘yicha qo‘Ilaniladigan metodikalar kartotekasini mustaqil tarzda tuzishi hamda metodikalar shaxsiy kutubxonasiga ega bo'lishi lozim;

S Psixolog test natijalariga javobgar boiib, metodikalarreprezentativligi va validligini ta’minlashi hamdanoprofessionallar tomonidan xatoliklarga y o i qo'yish oldini ola bilishi kerak;

^Psixolog noprofessionallarga nisbatan psixodiagnostikani

qoilashda ustunlik va huquqlarga ega; tadqiqot protokollaridan

kasbiy-ma’naviy tamoyillarga amal qilgan holda hamda psixo-

logiyaning qiziqishlaridan kelib chiqib foydalanishi mumkin. Psixolog diagnoz ishonchliligini parallel ravishda standartlashtirilgan va

strukturalashtirilmagan metodikalarni qoilash, shuningdek, ekspert baholash metodini qoilash orqali ta’minlaydi;

S 'Tadqiqot dasturi uchun metodikalarni tanlashda psixolog

o‘zining metodikaga boigan subyektiv munosabatlari va baho-

laridan kelib chiqmay, balki diagnostikaning maksimal darajadagi samaradorligi talablaridan kelib chiqishi.”kam kuch sarflab, yuqori ishonchlilikka erishish” qoidasiga amal qilish zarur;

Psixolog metodikalarni qoilash bilan bir qatorda ilmiy-

uslubiy ishni ham olib borishi lozim. Muayyan sohada metodikani qoilash samaradorligini qoiga kiritilgan maiumotlar asosida tahlil qilish talab qilinadi. Bu orqali amaliy psixolog metodik tashkilotlar bilan aloqada boiib turadi, ularga olingan natijalar protokollari nusxasini berib, ulardan instruktiv metodik hujjatlar olib turadi;

''Psixolog tadqiqotning standart metodikalarini o‘tkazish uchun barcha talablarga to liq amal qilinishini ta’minlaydi. Ballami hisoblash, tavsiflash, prognoz qilish metodik ko‘rsatmalarga mos ravishda amalga oshiriladi. Psixolog metodikani qoilashda sandartdan chetga chiqishga haqqi yo‘q. Metodikani qoilash bo‘yicha barchatakliflarni psixolog metodik markazga jo ‘natadi hamda metodikani

qayta ko‘rib chiqishda ulami inobatga olishni talab qiladi;

'Psixolog tekshiriluvchidan “shaxsiy ishonch” asosida qoiga

kiritgan psixodiagnostik axborotni yashirin holda, konfidensiyal

saqlanishini ta’minlashi shart. Psixolog tekshiriluvchini albatta

natijalar kim tomonidan va qanday maqsadlarda foydalanishi haqida

ogohlantiradi. Psixolog psixologik diagnostika asosida chiqara-

ladigan xulosa va qarorlami tekshiriluvchidan yashirishga haqli

emas;

’''Psixolog kasbiy simi saqlay bilishi zarur: psixodiagnostika

amaliyotini olib borolmaydigan shaxslarga instruktiv hujjatlarni