Мавзу: “Teatr tarixi” kursiga kirish

 
BERNARD SHOU (1856-1950-y.) 
XIX—XX asrlar chegarasi va XX asrning dastlabki o'n yilliklarida ingliz teatri 
ko'p  jihatdan  Bernard  Shouning  ijodiy  merosi  ta'siri  ostida  rivojlandi.  Shouning 
badiiy va ijtimoiy faoliyati o'ta ko'lamdorligi bilan ko'zga tashlangan edi. U musiqa 

---

 
245 
va teatr tanqidchiligi sohasidagi ko'pdan-ko'p maqolalari, publitsistikasi bilan keng 
tanilgan edi. 
Shou  Dublinda  tavallud  topdi,  uning  bolalik,  o'smirlik  yillari  ham  shu  yerda 
o'tgan. «AngIiya Irlandiyani zabt etdi, menga Angliyani zabt etishdan o'zga nima 
ham qolgan edi», deb yozdi kinoya bilan Londonga yo’l olarkan. 
Bernard  Shou  G'arb  dramaturgiyasida  butkul  yangicha  tasvir  usuli,  ya'ni 
paradoks ifoda usuliga asoslangan yangi drama turini yaratdi va shu bilan tafakkur 
teatrining shakllanishiga asos soldi. Dramaturg tomoshabinlar ongini tarbiyalashni 
bosh  vazifa  deb  bilib,  zamondoshlarini  aql-idrokli  bo'lishga  chorladi.  Ularni 
hayotning  ijtimoiy  qonunlarini  anglashga,  burjuacha  axloqqa  nisbatan  murosasiz 
bo'lishga  undadi.  Ayni  paytda  u  insoniyat  aql-idrokining  olamni  o'zgartirishdagi 
cheksiz kuch-qudratiga komil ishonch bilan qaradi. 
B.  Shou  zamonaviy  voqelikni  tadqiq  etishda  umum  tomonidan  e'tirof  etilgan, 
lekin  har  kimga  ham  botavermaydigan  jumboqli  paradoks  ifoda  usulini  o'z  ijodi 
uchun  asos  qilib  oldi.  Turkum  asarlarini  ham  u  g'alati  nomlar  bilan  ataydi. 
Xususan,  «Bo'ydoq  uylari»  (1892),  «Ko'ngil  o'g'risi»  (1893),  «Uorren  xonimning 
kasb-kori» (1894) degan uch asarini «yoqimsiz pyesalar» deb atagan. Bu asarlarda 
burjua  jamiyatining  turli  axloqiy  muammolari  olg'a  surilgan.  «Bo'ydoq  uylari» 
pyesasidagi chayqovchi Sartorius, uning gumashtasi Likchiz va zodagon naslining 
arzandasi Trench o'zaro kelishib, tashlandiq kulbalarda yashovchi kishilar mablag'i 
hisobiga boyishni o'zlariga kasb qilib olgan kishilar tarzida ko'rinadi. 
Ijtimoiy adolatsizlik masalasi «Uorren xonimning kasb-kori» asarida yana ham 
keskin  qo'yilgan.  Unda  Uorren  xonim  fohishaga  aylanib,  Ovro'poda  qator 
ishratxonalar  ochadi.  Muallif  bu  uchun  unigina  qoralamaydi,  shuhday  harakatga 
yo'l qo'ygan barcha fuqarolarni qoralaydi. 
B.  Shou  «yoqimli  pyesalar»  deb  atalgan  «Inson  va  qurol»  (1894),  «Kandida» 
(1895),  «Taqdir  xohishi»  (1895)  va  «Omon  bo'lsak  ko'ramiz»  (1896)  turkum 
pyesalarida muallif zamondoshlarining insoniylikka daxlsiz o'y-intilishlari ustidan 
kuladi. «Shaytonning shogirdi» (1897) hamda «Sezar va Kleopatra» (1898) tarixiy 

---