Мавзу: “Teatr tarixi” kursiga kirish

 
245 
Jonli  obrazlarni  siyosiy  va  falsafiy  tarafkashlik  ruhida  ifodalash  Sartr 
ijodining keyingi bosqichida yetakchi o'ringa chiqadi. «Berk eshik ortida» (1944) 
degan  bir  pardali  pyesasi  muallifning  shunday  falsafiy  qarashlari  aks  etgan  asar 
hisoblanadi.  Voqelikka  tarafkashlik  ruhida  qarash  uning  «Harom  qo'llar»  (1948), 
«Dafnsiz qolgan murdalan» (1946) pyesalarida ham o'z ifodasini topgan. 
Absurd  teatri.  1950-yillarning  boshlarida  Ejen  Ioneskoning  «Kal  bosh 
qo'shiqchi  ayol»,  «Dars»,  «Kursilai»  pyesalari  Parij  teatrlarida  paydo  bo'lgach, 
tanqidchilar ularni «bema'nilik-absurd» deb g'ovg'o ko'tardilar. Chindanda, ularda 
inson  qilmishlari  mashara  ostiga  olingan,  inson  aqli  to'mtoq,  betayin,  g'irt 
ma'nisizlik namunasi tarzida tasvir etilgan edi. Lekin teatrdagi bu yo'nalish davom 
etaverdi. «Absurd teatri» deb nom olgan bu teatrning asoschilaridan Ionesko 1970-
yili  Fransiya  san'at  Akademiyasi  a'zosiga  aylanadi,  Bekket  1969-yili  Nobel 
mukofoti bilan taqdirlanadi. 
Semyuel Bekket (1906—1989) millatiga ko'ra irland, o'z roman va pyesalarini 
fransuz  va  ingliz  tillarida  yozgan.  Uning  «Godoni  kutish»  (1952)  degan  eng 
mashhur  pyesalaridan  birida  Vladimir  va  Estragon  o'z  xojasi  Godoni  kutakuta 
butun  voqea  davomida  o'z  tayinsizligini  namoyon  etadi.  Asarning  ikkinchi 
pardasida  bu  ikki  ishtirokchi  yana  o'sha  kutish  manzilida  ko'rinadilar.  Kutakuta 
zerikkan Estragon: «Ketaylik», deydi. Vladimir  — «ketaolmaymiz», Estragon  — 
«nega»,  Vladimir  —  «Godoni  kutyapmiz»,  Estragon  —  «ha-ya,  to'g'ri»,  deydi. 
Godo  sahnada  paydo  bo'lmaydi.  Kutishning  o'zi  bema'nilik  ekani  bu  kimsalarni 
bezovta qilmaydi. 
Ejen  Ionesko  (1912—1994)  ijodida,  ayniqsa,  fojeiy  fars  janriga  oid  asarlar 
ko'p o'rin olgan. Ionesko ham Bekket kabi o'z asarlarida inson hayotining o'tkinchi 
va ko'pikdek omonat ekanligi g'oyasini olg'a surgan. «Kursilar» (1951) asarida aql-
hushi  kirdichiqdi  bo'lib  qolgan  chol  bilan  kampir  obrazlari  orqali  borliqning 
ma'nosizligi haqida so'z ochilgan. 
Bekket 
va 
Ionesko 
asarlarining 
dunyo 
sahnalarida 
muvaffaqiyat 
qozonishining  bosh  sabablaridan  biri  ularda  inson  shaxsi  muammosi  xolisona  va 
keskin  qo'yilishi  bilan  izohlanadi.  Bunga  Ionesko  ijodining  ajoyib  namunalaridan 

---