Мавзу: “Teatr tarixi” kursiga kirish

 
245 
qarshisida hangu mang bo'lib qolgan avlodning umidsiz kayfiyati va his-xayajonini 
ifoda etgan. Shu bois Bayronning «Manfred» asarida olg'a surilgan nuqtayi nazarni 
«mardonavor  umidsizlik»  ma'nosida  tushunish  mumkin.  Toleyiga  yolg'izlik 
yozilgan  Manfred  yana  ham  qat'iylik  bilan  beshafqat  xilqatning  yovuzona 
kuchlariga qarshi yakka o'zi ro'baro' keladi, taslim bo'lmay, o'zligini saqlab boradi. 
«Manfred»  asarining  alohida  shoirona  ta'sir  kuchiga  egaligi  uni  1834-yili 
«Kovent  —  Garden”  teatrida  qo'yilishiga,  R.  Shuman,  P.I.  Chaykovskiylar 
tomonidan  musiqa  yozilishiga  sabab  bo'ladi.  1821-yili  Italiyada  yozilgan 
«Sardanapal»  asari  Charlz  Makredi  tomonidan  «Druri  —  Leyn»  teatrida  aynan 
1834-yili qo'yilgan. 
«Qobil»  tregediyasi  Bayron  romantik  dramaturgiyasining  cho'qqisi  bo'lib,  u 
ham  Italiyada  1821-yili  yozilgan.  Asar  voqeasi  butun  koinot  sarhadlarida  ro'y 
beradi.  Unda  Odam  ato,  Momo  havo,  ularning  farzandlari  Qobil,  Xobil,  Iqlima, 
Olloh  ra'yiga  qarshi  borgan  shayton  Azozil  —  Yelpik  ishtirok  etadi.  O'z  inisi 
Xobilni  o'ldirgan  Qobilning  qilmishlari  orqali  jamiyatda  hukm  surmish 
adolatsizlikka  qarshi  isyonkorlik  g'oyasi  olg'a  surilgan.  Bayron  «Bibliya» 
rivoyatiga  suyanib,  insoniyat  tarixining  keyingi  o'n  yilliklarida  kelib  chiqqan 
umumbashariy  muammolarini  badiiy  idrok  etish  bilan  haqiqat  izlovchi  faylasuf, 
komil insonparvar mutafakkir sifatida o'zini ko'rsatdi. 
Bayronning  «Qobil»  asari  fransuz  burjua  inqilobidan  keyin  boshlangan 
mudhish  muhitning  mahsuli  tarzida  tug'ilgan.  Inqilob  va  uning  insoniylikka 
daxldor  va  dahlsizligi,  inqilob  davrida  to'kilgan  qonlarga  javobgarlik  muammosi 
Bayron asarining markaziy muammosiga aylandi. Bayron asarida Qobil jamiyatda, 
odamlar o'rtasida o'rnatilgan munosabatlardan, umuman, olam tartibotidan norozi, 
odatdagicha  yashash  tarzini  aql  taftishidan  o'tkazib,  boshqachasiga  yashash 
tartibotini  istovchi  zot  qiyofasida  namoyon  bo'ladi.  Azozil  —  Elpikning  xizmati 
Qobil uchun fojiona oqibat bilan yakun topadi. U o'z inisi Hobilni o'ldirib qo'yadi, 
ota-ona  qahriga  uchraydi,  zaminni  inson  qoni  bilan  bo'yagani  uchun  o'z  inisi 
jasadini ko'tarib yurtdan chiqarib sazoyi qilinadi. 

---