Мавзу: “Teatr tarixi” kursiga kirish

 
245 
Qadimgilarning yakdillik bilan uqdirishlaricha, Plavt palliatining eng zabardast 
namoyandasi bo'lgan. U o'z pyesalari qahramonlarini Menandr hamda yangi Attika 
komediyasining  boshqa  vakillari  asarlaridan  oladi.  Lekin  ayni  zamonda  uning 
asarlarida  Rim  hayotiga  xos  xususiyatlar  ham  keng  namoyon  bo'lgan.  Plavt 
quldorlik  jamiyatining  quyi  tabaqasiga,  plebeylarga  xayrixohlik  bilan  qaragan, 
haromxo'rlik bilan boyuvchi shaxslarni keskin qoralagan. 
Plavt  komediyalari  Aristofanning  komediyalari  darajasida  siyosiy  o'tkir 
bo'lmasada,  lekin  ular  o'zining  xushchaqchaqligi,  voqealarning  shiddatli 
ko.'rinishda  namoyon  bo'lishi  jihatidan  yunon  komediyanavisi  asarlaridan 
qolishmaydi.  Plavt  yangi  Attika  komediyasi  unsurlarini  rim  xalq  teatr 
tomoshalaridan biri — atellana bilan uyg'unlashtira oldi. Shu bois uning asarlarida 
atellanaga  xos  buffonada,  harakat  jo'shqinligi,  pardasiz,  lekin  zavq  baxsh  hazil-
mutoyibalar ufurib turadi. Plavt komediyalarida qo'shiq va musiqa alohida o'ringa 
ega. Ularda ariya va rechitativ tusidagi qo'shiqlar yetakchi o'rin tutadi. 
Plavtdan  bizgacha  20  ta  to'liq  va  bitta  chala  pyesa  yetib  kelgan.  «Egizaklar» 
(«Menexmlar»)  Plavtning  eng  xushchaqchaq,  komediyalaridan  biri.  Unda 
sirako'zlik  egizakning  yoshligida  yo'qolib  qolgan  akasini  topish  yo'lida  boshdan 
kechirgan  sarguzashtlari  haqida  so'z  boradi.  Egizak  Messennon  degan  quli  bilan 
Epidamn  degan  yunon  shahriga  kelib  qoladi  nihoyat  shu  yerda  tug'ishgan  akasini 
topadi.  Egizaklarning  bir  tomchi  suvdek  bir-biriga  o'xshashligidan  pyesada  qator 
antiqa  lavhalar  sodir  bo’ladi.  Masalan,  Epidamnlik  Menexm  o'z  xotinining 
qimmatbaho  plashini  o'g'irlab,  o'ynashiga  eltib  beradi  va  undan  ziyofat 
uyushtirishni  so'raydi.  Lekin  bu  ziyofatga  endigina  Epidamnga  yetib  kelgan 
sirako'zlik  Menexm  hozir  bo'ladi;  o'z  erining  xiyonatkorligidan  g'azabga  tushgan 
Matrona alam-iztirobini egiz ukaga to'kib soladi. Sirako'zlik Menexm uni birinchi 
bor  ko'rayotganini  aytarkan,  Matrona  faryod  ko'taradi,  otasini  boshlab  keladi,  ota 
soxta  kuyovga  pand-nasihatlar  beradi...  ko'pgina  bordi-keldidan  keyin  egizaklar 
bir-birini topishadi. Asarda xarakterlar chala-chulpa chizilgan bo'lsa-da, harakat tez 
o'sib  boradi,  g'avg'odan  g'avg'o  chiqadi.  Plavtning  “Egizaklar”  komediyasi 

---