Мавзу: “Teatr tarixi” kursiga kirish

 
245 
3-Mavzu: Qadimgi Rim teatri 
Reja: 
1.  Qadimgi Rimda teatr san’atining vujudga kelishi va rivojlanishi. 
2.  Qadimgi Rim teatrida Plavtning tutgan o‘rni. 
3.  Imperiya davrida Rim teatri. Seneka ijodi. 
 
Rim  adabiy  dramasiga  asoslangan  birinchi  teatr  tomoshasi  mil.  av.  240-yili 
namoyish  etilgan.  Bu  Rimga  Yunonistondan  qui  sifatida  keltirilgan  adib  Liviy 
Andronik  tomonidan  lotinlashtirilgan  Gomerning  «Odisseya»  asari  edi.  Shuni 
ta'kidlab o'tish joizki, rimliklar adabiy drama shakllarini yunonlardan tayyor holda 
olib, ularni Rim shart-sharoitiga moslashtirib, o'z teatr san'atlarini barpo etganlar. 
Lotinlar qadimgi Italiyada o'troq bo'lib qolgan ko'plab xalqlarning biri bo'lgan. 
Ular  Tibr  daryosining  quyi  sohilida  yashaganlar;  rivoyatga  ko'ra  mil.  av.735-yili 
bunyod  etilmish  Rim  shahri  ularning  markazi  bo'lgan.  Rimliklar  o'zaro  uyushib, 
uzoq  muddat  davomida  urush  olib  borib  mil.  av.  IV  asrning  o'rtalariga  kelganda 
o'rta  Italiyani  o'zlariga  tobe  qiladi,  so'ng  janubiy  Italiya  va  baicha  yunon 
koloniyalarini  egallab,  O'rta  yer  dengizi  havzasida  yagona  eng  qudratli  davlat 
barpo  etadilar.  Yunonlar  asirlar,  garovga  olingan  kishilar,  o'qituvchilar  sifatida 
Rimga  keltirila  boshlaydi.  Liviy  Andronik  ham  asli  yunon  bo'lib,  Rimga  bir 
senatorning  quli  sifatida  keltirilgan  va  shu  senatorning  nomini  olgan.  O'z  xo'jasi 
qo'lidan  bo'shatilib, ozodlik  yuzini  ko'rgan  Liviy  Andronik  rimlik  zodagonlaming 
bolalariga  yunon  va  lotin  tilidan  ta'lim  bera  boshlaydi.  U  yunon  dramaturgiyasi 
namunalarini  qayta  ishlaydi  yoki  yunonchadan  lotin  tiliga  tarjima  qiladi  va 
sayillarda  namoyish  etadi.  Liviy  Andronik  tomoshalari  Rim  teatrining  keyingi 
taraqqiyoti uchun turtki bo'ladi. 
Yunon  madaniyati  durdonalariga  to'la  bo'lmish  janubiy  Italiya  shaharlarining 
istilo qilinishi Rim uchun benishon o'tmadi. 
Rim  teatri  madaniy  hayotning  zaruriy  qismiga  aylangan  edi.  Tragediya  va 
komediyalarda havaskorlar emas, balki professional artistlar ishtirok etganlar. Ular 
aktyorlar  (aktyor  so'zi  lotincha  actor  «harakat  qiluvchi»  ma'nosini  anglatadi)  deb 

---