|
Tayanch harakat apparatining gigiyenasi
Bolalarning o‘quv va Mehnat faoliyatini tashkil etishda o‘quv va Mehnat sharoitlarining
gigiyenaga to‘g‘ri kelmasligi, sinf jixozlarining maqsadga muvofiq bo‘lmasligi, portfelini doim
bir qo‘lda olib yurishi, uydagi turmushni uyushtirishda ish o‘rnining gigienik jixatdan to‘g‘ri
kelmasligi, o‘rin – qo‘rpaning haddan tashqari yumshoq va notekis bo‘lishi umurtqa
pog‘onasining rivojlanish xususiyatlariga etarlicha baxo bermaslik tayanch – harakat
apparatining noto‘g‘ri o‘sib – rivojlanishiga olib keladi. Tayanch – harakat apparatining gigienik
qonunlarga rioya qilmasliq umurtqa pog‘onasining rivojlanishiga, ya’ni qad-qomatning
buzilishiga olib keladi. Bularga egilgan, kifotik, lordotik, skoliotik qad-qomat deyiladi.
Egilgan qad-qomat bolalar tik turganda boshi bir oz oldinga egilgan, elkalari oldinga
osilgan, ko‘krak qafasi botiqroq, qorni oldinga chiqqan bo‘ladi.
Kifotik qad-qomatli bolalarda kuraklar qanotga o‘xshash ko‘tarilib turadi. Bukir holat
yuzaga keladi.
Lordotik qad-qomatli kishilarda gavdasining orqa qismi tekis, ko‘krak qafasi yassi, qorni
oldinga chiqqan bo‘ladi, umurtqa pog‘onasining bel qismi normadan ko‘proq oldinga buqilishi
kuzatiladi.
Skolioz deb ataluvchi qad-qomatli bolalarda tik turganda elkalarining biri past, biri
baland, ko‘kraklari ham past, baland bo‘lib, ko‘krak qafasining bir tomoni bo‘rtganroq, ikkinchi
tomoni botiqroq holatda bo‘ladi. Qad-qomatning buzilishi faqat tashqi ko‘rinishni emas, balki
ichki organlar (o‘pka, yurak, jigar, buyrak, oshqozon va ichak kabilar) ning rivojlanishi va
funksiyasiga ham salbiy ta’sir ko‘rsatadi.
Bolalarda umurtqa pog‘onasining normal shakllanishi uchun quyidagi gigienik qoidalarga
amal qilish kerak; bolani yoshlikdan tekis va bir oz qattiqroq to‘shakda uxlashga o‘rgatish,
yostiq pastroq bo‘lishi kerak; bolani 6 oylik bo‘lguncha o‘tkazmaslik, 10 oylik bo‘lguncha
oyog’‘ida uzoq vaqt tik turg‘azmaslik kerak; kichik yoshdagi bolalar, boshlang‘ich sinf
o‘quvchilari uzoq vaqt bir joyda o‘tirmasligi, tik turmasligi, uzoq masofaga yurmasligi, og‘ir yuk
ko‘tarmasligi, doim bir qo‘lda ish bajarmasligi kerak; O‘quvchilar bo‘ylariga mos parta, stol-
stullarda o‘tirishi kerak, parta, stol-stulda o‘tirganda gavdasi tik, elkalari bir tekisda, beli stul
yoki parta suyanchig‘iga suyanib turishi, oyoqlari tizza bug‘imida to‘g‘ri burchak hosil qilib,
bukilgan, ko‘krak bilan parta qirrasi orasida 3-5 sm. ga yaqin masofa bo‘lishi kerak.
Yassioyoqlik. Odam tovon kaftining pastki qismi tayanch-harakat sistemasining ressori
vazifasini bajaradi. Bolalar uzoq vaqt tik turganda, Og‘ir yuk ko‘targanda, tor poyafzal kiyganda
oyoq panjasi gumbazi yassilanadi, natijada yassioyoqlik kelib chiqadi. Yassioyoqlik natijasida
oyog’‘ining tovon- panja va boldir muskullarida og‘riq bo‘ladi. Yassioyoqlik tug‘ma va hayotda
orttirilgan bo‘ladi. Yassioyoqlikning tug‘ilgandan keyin yuzaga kelishi sabablari kuyidagilardan
iborat: bolani juda yoshligidan (8-10 oyligidan) boshlab yurg‘izish, uzoq vaqt tik turg‘izish, yosh
bolaga poshnasi yumshok poyabzal kiygizish, o‘quvchilarning kun bo‘yi poshnasiz sport
poyabzalida yurishi, poshnasi baland, uchi tor poyabzallarni kiyish, og‘ir yuk kutarish.
Ana shularni hisobga olib, yassioyoqlikni oldini olishga e’tibor berish kerak. Shu bilan
bir qatorda davlatimiz tomonidan maxsus ortopedik poyafzallarni ishlab chiqarish maqsadga
muvofiqdir.
Sog’liqning muhim belgilari bu kishilarning tugilish, o’sish, yashash, ishlash va
keksayish davridagi sharoitlar va shu jumladan, sog’liq tizimidir. Bu vaziyatlar pul, kuch va
boylilklarning iqtisodiy tanlovlar ta’siri ostida xalqaro, milliy, mahalliy darajada taqsimlanishi
tomonidan shakllantiriladi.
Sog’liqdagi bir maromdagi yoki qadam-vaqadam pasayish ijtimoiy holatning pasayishi
bilan birga keladi. U yalpi aholi bo’ylab ijtimoiy - iqtisodiy va sog’liq o’rtasidagi bog’liqlikni
ko’rsatadi. Qaysidir usulda sog’liq o’lchanadi va ijtimoiy - iqtisodiy jihatdan manfaatli, yaxshi
sog’liqqa ega va kasallik yoki o’lim havfining quyi darajasida turgan guruxlar ustidan ma’lum
daraja o’rnatishga moyil bo’ladi. G’arb davlatlarida darajaviylikning shakli o’limlar soni,
noxushliklarning oshishi va ijtimoiy noqulayliklarning oshishi sababli yaxshi yashashning
pasayishi uchun birmuncha tekis bo’ladi. Vaqt o’tgani sayin, sog’lomlik darajasi yuqoriga tomon
ko’tarilyapti, chunki ko’plab insonlarning sog’lig’i yaxhilanmoqda. Shunga qaramasdan,
so’g’lom muhitda yashovchilarning ko’pchiligi yaxhilanish darajasini bundanda oshirishga
moyil bo’lishmoqda, shu sababdan, adolatsizlik va tengsizliklar ham oshishga moyil bo’lyapti.
3
3
The Rignt Start to a Healthy Life. Contact : i.stegeman @eurohealthnet.eu, c.costongs @eurohealtnet.eu
EuroHealthNet, Rue de la Loi 67 , 1040 Brussels, Belgium, 194 bet mazmun mohiyatidan foydalanildi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
