Mavzu: tayanch harakat tizimining yosh hususiyatlari va gigiyenasi

Bo’g’imlar 
Bo’g’imlar skeletning tog’ay va suyak qismlari o’rtasidagi bog’lovchilardir. Ular gavdaning 
alohida segmentlarini harakatini amalga oshiradi va kuchni ko’chirish imkoniyatini beradi. Ular 
bog’lanish 
turiga 
ko’ra 
harakatchan 
va 
harakatlanmaydigan 
tyrlarga 
bo’linadi. 
Harakatlanmaydigan 
bo’g’inlar 
(sinantrosers) 
harakatlantirmaydigan 
bo’g’inlar 
yoki 
sinantroserslar shunday bog’inlarki ularda skelet qismlari turli to’qimalar bilan ajratilgan. Misol 
uchun tog’ay va bog’lovchi to’qimalar. Ishtirok etgan to’qimaga ko’ra ular quyidagi turlarga 
bo’linadi. 
1.
Sindesmoz ( tolali bog’lamlar) 
2.
Sinxondroses (tog’ayli bog’lamlar) 
3.
Sinostozes ( suyakli bog’lamlar) 
Sindesmoz. Sindesmozda 2 ta suyaklar bog’lovchi to’qima orqali bog’lanadi. Misol 
uchun otkazuvchi membrane tirsak suyagi va pastki qo’l radiusi o’rtasidagi, yangi tug’ulgan 
chaqaloq bosh suyagi membranasi aytishimiz mumkun. 
Yuqorigi va pastki jag’lar ildizlaridagi joylashgan bog’lovchi to’qimalar saqlovchi va 
chanoq bog’imlari sifatida ma’lum va sindesmosiz hisoblanadi. 
Sinxondroses. Sinxondrosesda bog’lovchi to’qima tog’ay hisoblanadi. Misollar umurtqa 
bilan ichki umurtqa diski o’rtasidagi tolali to’g’ay to’qimalari. 
O’sayotgan uzun suyakni epifizga suyakli diafizis bog’lanishi, uning epifizal diski orqali. 
Bu ham shuningdek sinxondroses. 
Sinostozes-sinontozesda alohida suyaklar 2 o’rinda suyak toqimalar bilan bog’lanadi. 
Oddiy misol dumg’aza qaysiki aslida 5 ta alohida umurtqa suyaklaridan tashkil topgan bo’lib, 
o’sish yakunida bir biri bilan birlashadi. Boshqa misol to’sh suyagi qaysiki o’sish yakuniga 
yetmaganda 3 ta alohida suyaklardan iborat bo’ladi. Qov quymich va umurtqa orasidagi 
suyaklar. 
Harakatchan bog’imlar (synovial bo’g’imlar). Sinovial bo’g’imlarsa suyaklar bo’g’im 
boshliqlari yordamida ajratiladi. Ular bo’g’im yuzasining rangsiz tog’ay qoplamasi va bo’g’im 
kapsulasi yordamida ham ajratiladi. Bazi bo’g’imlar aro disklarni ichki bo’g’im bog’lanishlarni 
hosil qiladi. Bo’g’imlardagi disklar vazifalari ikki qarama-qarshi yuzalar o’rtasidagi 
bo’g’lanishni yaxshilashdir. 

---

Bo’g’im tog’ayi. Ichki bo’g’im tog’ayi yuzasi asosan rangsiz to’g’aydan tashkil topgan. 
Uning mehanik va shakli singdirish hususiyatlari uni ekstrosellular matriks xususiyati tufaylidir. 
Ekstrosellular matriksni muhum elementlari kollegin tolalar makro molekulalar oqsil va suv. 
Bo’g’im tog’ayining qalinligi sezilarli o’rtacha 2-3 mm biroq bazi joylarda tizza ko’zi bo’g’im 
yuzasi bo’yin tog’ayi 8 mm gacha yetishi mumkun. Bo’g’im tog’aylari qon tomirlardan tashkil 
topmaganligi sababi u oziqani synovial suyuqlik diffuziyasi orqali oladi. Optimal oziqa 
tog’ayning doimiy harakatini talab etadi, agar bu harakat bo’lmasa bog’im tog’ayidagi buzilgan 
o’zgarishlarga olib boradi. Osteorits singari ayniqsa yoki kattalarda bo’g’im kapsulasi va 
synovial suyuqlik bog’im kapsulasi bu suyak pardasining davomi bo’lib hisoblanadi. U tashqi 
qalin oq tolali qavat tolali membrane va ichki keng tuzilgan qon tomirlarga va nerflarga boy 
membranadan iborat.
Tashqi tolali membranani paylar bilan mustahkamlangan.va kapsulani mustahkamlaydi 
va harakatni boshqaradi yoki bog’imni kuchli kengayishdan himoya qiladi. Qachonki bo’g’om 
uzoq vaq mobaynida harakatsiz bo’lsa tolalar bog’lanishi qisqaradi, bo’g’im pardasi torayadi va 
bog’im harakatchanligi keskin taqdidga uchraydi. Ichki sinovial membranadan yotiqlar va 
bo’rtiqlar bo’g’imga tushadi. Bu membrana bo’g’im boshlig’igaborib tarqaladi. Maxsus 
bog’lovchi tpq’ima hujayralari bilan qaysiki sinovial suyuqlik ishlab chiqarish va qayta 
so’rilishga masul bo’lgan. Oqsilli synovial suyuqlik faqat bo’g’im tog’ayini aniqlantirmasdan 
bog’im yuzalaridagi ishlashini kamaytirishga ham hizmat qiladi. 
Biroz harakatlanuvchi bog’imlar (Amfiartozu) 
Bazi bog’imlarda qirrali shakllari va kuchli paylari tufayli harakatlanishi keskin cheklangan. 
Bunday bog’inlar iliklar aro bo’g’im va ko’ndalang targ’il dumg’aza va qorin umurtqa orasidagi 
suyak.