Mavzu: Tasavvufning vujudga kelish tarixi

NAJMIDDIN KUBRO – tasavvufning mashxur shayxlaridan biri, Kubroviya silsilasining asoschisi. Uning lakablari: «Najmiddin» - «Dinning yulduzi», «Kubro» - «Ulug», «Valiytarosh» - «Valiylarni tarbiyalovchi». Kubro 1145 yilda Xorazmda tavallud topgan. Yoshligidanok xadis va kalomni urganadi. Ilm istab Misr, Shom, Bagdod, Nishopur va Tus kabi shaxarlarga boradi. Usha davrning buyuk shayx va olimlari: Bobo Faraj, Ismoil Kasriy, Ammor Yosir, Ruzbexon Misriy va boshkalardan zoxiriy va botiniy ilmlarni urgangan. Uz yurtiga kaytgach, xonakox ochib, valiylik – ustozlik kilgan.
Boskinchi Chingizxon lashkarlari 1221 yilda Xorazmga yakinlashib yurt ogir axvolda kolganida 76 yoshli Kubro ona yurtini xximoya kilishga otlanadi va mugullar kulida kaxramonlarcha shaxid buladi. Aytishlaricha ulimi oldidan yalov ushlagan bir mugul askariga tashlanib, uni maxkam ushlagan. Ulimidan sung yalovni uning kulidan kirkibgina ola olganlar. Bu xakda Mirzo Ulugbek «Turt ulus tarixi» asarida shunday yozadi: «Murshidi a’zam Shayx Najmiddin Kubro xudo amri bilan Xorazm uchun boshini tikdi. Boshini topshirishda kotil yaloviga yopishdi. Dini xak iklimining shoxi. Ul pir sarpanjasidan un zabardast yigit yalovni chikarib ola olmadilar. Sayidlar shayxi sarpanjasida kofir yalovini kurib xayratda kolgan okillar bu xolni sharxladilar: Yalov uchini Shayx tutib, ta’rix aytdiki, vafotim sanasi «Shoxi shuxado» («Shaxidlar shoxi») dir. … Biz shunday uluglardanmizki, gavxar tutamiz; orik echki tutgan pastkash emasmiz. Imon kadaxidan bir kulimiz bilan may ichsak, ikkinchi kulimiz bilan kofir yalovidan tutamiz». Najmiddin Kubroning bu jasorati avlodlar uchun, vatanparvarlikning yorkin timsolidir. u: «Dunyo – uylash urni, ibrat manzili, ishrat saroyi, kuprik binosidir. U muminlarning ekinzori, kidiruvchilarning bozori, intiluvchilarning savdo dukoni, izlanuvchilarning ulovi, suluk yuliga kirganlarning kuprigi, aldaganlarning ma’shukasi, sodiklarning utar joyi, oriflarning axlatxonasi va shaytonlarning ulkasidir… Uning bilan savdo kilganlar aldanadi, unga kungil bergan yuldan ozadi… » Najmiddin Kubro inson xakidagi karashlarida, inson uz moxiyati e’tibori bilan kichik olam – «olami sugaro» dir, ammo unda katta olam «olami-Kubro» xususiyatlari mujassamdir. Buyuk sufiy uzining asarlarida kubroviya tarikati a’zolari – soliklar amal kilishi, kamolotga erishishi lozim bulgan o‘nta axlok-odob koidalarini ishlab chikkan. Ular kuyidagilardan iborat:
Tavba. Solik oldingi kilmishlariga tavba kilib, Xudoni bilishi, unga kaytishi, uz ixtiyori bilan uni savashi, zoxiran va botinan muttasil poklanib, takomillashib bormogi lozim.