Mavzu: tarmoqdagi vaziyat tahliliga uslubiy yondashuvlar

4. Soxa va raqobat taxlillarini umumlashtirish.
Bunday umumlashtirish 4-jadval yordamida amalga oshiriladi.
Shuni ham qayd qilib utish lozimki, taxlil uylab utirmay qo‘llayveradigan algoritm emas. Dastlabki ma’lumotlardan foydalanish ham, natijalarni talqin qilish ham ijodiy yondashuvni talab qiladi. Bunday taxlil bir martali jarayon bulmay, real uzgarishlarni hamda uni ko‘llash amaliyotining natijalarini xisobga olgan xolda davriy takrorlab turishni talab qiladi.
4-jadval. Soxa va raqobat taxlillarini umumlashtiruvchi jadval shakli.

1. Soxaviy muxitning asosiy iqtisodiy xarakteristikalari (bozorning usishi, geografik xususiyatlari, tarmoqning strukturasi, iqtisodiy mavqe, investitsiyalarga bulgan talablar va xokazo)

2. Xarakatlantiruvchi kuchlar

3. Raqobat taxlili

3.1. Raqobatlashuvchi sotuvchilar urtasidagi musobaqa (kuchli, urtacha, zaif, raqobat vositasi)

3.2. Potensial kirish xavfi (kuchli, urtacha, zaif, kirish tusiqlarining tarkibi)

3.3. Tovarning urnini bosuvchi maxsulotlarning raqobati (kuchli, urtacha yoki zaif (nima uchun?)

3.4. Yetkazib beruvchilarning «savdolasha olish» qobiliyati (kuchli, urtacha yoki zaif (nima uchun?)

3.5. Iste’molchilarning «savdolasha olish» qobiliyati (kuchli, urtacha yoki zaif (nima uchun?)

4. Asosiy kompaniyalarning/strategik guruxlarning raqobatchilik pozitsiyasi

4.1. Qulay pozitsiyalash (nima uchun?)

4.2. Noqulay pozitsiyalash (nima uchun?)

5. Raqobat taxlili

5.1. Asosiy raqobatchilarning strategik yondashuvlari / amalga oshirishi mumkin bulgan xatti‑xarakatlari

5.2. Kimni va nima uchun kuzatish kerak?

6. Muvaffaqiyatning asosiy omillari

7. Tarmoqning istiqbollari va umumiy jozibadorligi

7.1. Tarmoqni jozibali qiluvchi omillar

7.2. Tovarning jozibadorligini kamaytiradigan omillar

7.3. Tarmoqning uziga xos natijalari / muammolari

7.4. Rentabellik istiqbollari (ijobiy / salbiy)

Tarmoq raqobatbardoshligini baholash. Tarmoq raqobatbardoshligi mazkur tarmoqda ishlab chiqariladigan tovarning raqobatbardoshligiga bevosita bog’liq. Korxonalar raqobatbardoshligi tarmoqdagi holatga va uning mavqeiga ta’sir ko’rsatadi, lekin aynan tovarning raqobatbardoshligi, o’z navbatida, korxonalarning raqobatbardoshligiga bevosita ta’sir ko’rsatgan holda ular uchun ham hal qiluvchi omil hisoblanadi. Tarmoq va korxona (firma)ning raqobat jihatdan ustunliklari bir-biriga o’xshash bo’lib, ular tashqi va ichki ustunliklarga bo’linadi.
Tarmoq va firmaning tashqi raqobat ustunliklariga quyidagilar kiradi:
· mamlakat raqobatbardoshligining yuqori darajasi;
· kichik va o’rta biznesning davlat tomonidan faol qo’llab-quvvatlanishi;
· mamlakat iqtisodiyoti faoliyat ko’rsatishining sifatli huquqiy tartibga solinishi;
· jamiyat va bozorlarning ochiqligi;
· mamlakat iqtisodiyotini boshqarishning yuqori ilmiy darajasi;
· standartlashtirish va sertifikatlash milliy tizimining xalqaro tizim bilan uyg’unlashuvi;
· fan va innovastiya faoliyatining davlat tomonidan tegishlicha qo’llab-quvvatlanishi;
· mamlakatni boshqarishni axborot bilan ta’minlashning yuqori sifati;
· mamlakat ichida va jahon hamjamiyati doirasida integrastiyalashuvning yuqori darajasi;
· mamlakatda past soliq stavkalari;
· qulay va arzon resurslarning mavjudligi;
· mamlakatda boshqaruv kadrlarini tayyorlash va qayta tayyorlashning sifatli tizimi va boshqalar.
Tarmoq (firma)ning ichki raqobat ustunliklariga quyidagilar kiradi:
· tovarga bo’lgan yuqori zhtiyoj;
· jamlash, ixtisoslashuv va kooperastiyaning optimal darajasi;
· boshqaruvning yuqori sifatli axborot va me’yoriy-uslubiy asosi;
· etkazib beruvchilarning raqobatbardoshligi;
· sifatli xomashyo va boshqa resurslardan foydalanish imkoniyatining mavjudligi;
· resurslardan foydalanish samaradorligini optimallashtirish ishlarining bajarilishi;
· tub yangiliklarning yuqori darajasi (patentlangan tovar, texnologiyalar, axborot tizimlari va h.k.);
· menejerlarning raqobatbardoshligi;
· tovarning eksklyuzivligi;
· ko’p ilm talab qiluvchi tovarlar eksportining yuqori ulushi;
· raqobatbardosh tashkilotlar va tovarlarning yuqori salmog’i va boshqalar.