Mavzu talab va taklif nazariyasi. Bozor muvozanati. Narh va uning shakllanish mеhanizmi. Reja

Talab qonuni shunday iktisodiy qonundirki , unga binoan tovarlarga talab ular narhiga teskari mutanosiblikda bo'ladi.

У

Narx(Р)

А

2000 `

1500

1000 В
В

О Х
5 7 9 Talab(Tb)

Talab konunini miqdoran talab elastigligini ifoda etadi.
Talabning narhga binoan elastigligi bu narhning o'zgarishiga javoban talabning naqadar o'zgaganligini bildiradi

Talabning elastigligini ko'p hollarda 4 ta omil yuzaga keltiradi.
1.Kundalik va pristijli tovarlar.
2.Bozorda o'rinbosar tovarlarning mavjudligi.
3.Bozorning tasnifi .( tor yoki kengroq )
4.Talabning qanday vaqt oralig’ida o'zgarishi.

Iqtisodiyot nazariyasida Giffen samarasi deb ataladigan tushuncha mavjud bo'lib, bunda real iqtisodiy hayotda ba'zan narhlar o'ssada ayrim tovarlarga talabning ortishiga olib kelishi mumkin holatlar tushuntiriladi.

Talabning elastiklik darajasini uning koeffitsenti ifoda etadi.
Taklabning narhga binoan elastiglik koefficienti bu talab hajmi o'zgarishining narhining o'zgarishiga bo'lgan nisbatidir.

Эк=Тб%/Р%

Ek=Tb% / R%

Ek-elastiklik koefficenti.

Tb%-tabning foiz hisobida o'zgarishi.
R%-narhning foiz hisobida o'zgarishi.
Buni misolimizda ko'rib chiqamiz.
Bir shisha fantaning narhi 1000 sumdan 1200 so'mga o'zgardi. Bunga javoban ichimlik haridi 12 ta shishadan 9ta shishaga tushib qoldi. Demak narh 20% ga oshdi.
(1200-1000/1000*100=20%)
Talab esa 25% qisqaradi.
(12-9/12*100=25%)
Buni formulaga tushursak, Ek= 25/20=1,25 yoki Ek>1. Bunda narhga nisbatan talab tezroq o'zgargan. Talab25% qisqargan , narh 20% ga oshgan va 25>20 hosil buldi. Talab qonuniga ko'ra talab narhga teskari mutanosiblikda bo'ldi.

Agar Ek>1 dan bulsa talab elastik hisoblanadi , agar Ek<1dan bulsa
Noelastik talab movjud buladi. Ek=0 bulsa mutlok noelastik buladi
Ya'ni narhga nisbatan talabda hech kanday o'zgarish yuz bermaydi. Bordi-yu Ek=1bo'lsa bunda narh va talab bir hil o'zgargan bo'ladi va buni bir da'fali o'zgarish deyiladi.

Daromadni narhga ta'sir etish darajasi daromad samarasi deyiladi. Talabni daromadga bog’liq elastikligi daromad-ning o'zgarishiga javoban talabning naqadar o'zgarganli-gini bildiradi.

Talabning daromadga bog’liq elastikligini ham elastiklik koeffitsentini belgilaydi .

Ek=Tb%/D%
Tb%- talabning foiz hisobidagi o'zgarishi.
D%- daromadning foiz hisobidagi o'zgarishi.