Mavzu: Sug’oriladigan yerlarni meliorativ o’zlashtirish, qayta qurish va unumdorligini tiklash ishlarini kompleks mexanizatsiyalash

4.9-rasm. To'g'ri cho'michli eskavator zaboylari sxemalari: 
a - transport vositalari bir qator qo'yiladigan to'g'ri zaboy; b – transport vositalari 
ikki qator qo'yiladigan to'g'ri zaboy; d - kengaytirilgan ekskavator«ilon izi»dan 
harakatlanadigan zaboy sxemasi; e - yonbosh (ko'ndalang) zaboy; 1 — ekskavator;
2 — transport vositasi. 
2
2
1
Q
R
B
qaz


Yonboshdan qaziladigan zaboylarda grunt qazib ishni osonlashtirish va 
gruntning zaboy bo'ylab yoyilib ketishi oldini olish maqsadida ekskavator o'tish 
o'qidan zaboy asosigacha bo'lgan masafa (B2) quyidagi ko'rsatkich-dan katta 
bo'lmasligi kerak. 
max
.
max
2
2
)
4
/
sin(
o
R
R
B




bu yerda: R
o.max
— ekskavatorning o'zi turgan sathdagi maksimal qazish radiusi. 

---

Yuqoridagi shart bajarilganda ekskavator zaboyda transport vositasi tarafiga 
45° gacha burilib, ishlaydi va cho'mich oldidagi gruntning zaboyning qazib olingan 
qismiga surib chiqarmaydi (4.9, e-rasm). 
U holda, yonboshdan qazishda zaboyda, bir o'tishda qazish lentasining eni 
maksimal ko'rsatkichi quyidagicha hisoblanadi 
B
1
= B
1
+ B
2
- (R
qaz
- R
o.max
) 
Yonboshdan qazish zaboyida avtosamosval ekskavator turgan sathdan yuqori 
(supalarda) sathlarda ham joylalashtirilishi mumkin (4.10, 
a
-rasm). 
Bunday holatlarda supacha maksimal balandligi quyidagicha bo'lishi mumkin. 
h
= H
to’k max
– 
h
kuz
– 
d
bu yerda: h
ku?
— avtomobil kuzovi bortlarining yer sathidan balandligi; 
d = 0,5 + 0,8, m bort ustidagi havfsizlik masofasi. 
Ekskavatorning zaboydagi o'rtacha burilish burchagi, burilish o'qidan qazilma 
og'irlik markazigacha o'tkazilgan chiziq bilan, shu nuqtadan grunt to'kiladigan joy 
og'irlik markaziga