Мавзу: Суд мажлисида давлат айбловини қўллаб-қувватлаш фаолияти тактикасининг умумий қоидалари

судларда жиноят ишлари кўриб чиқилаётганда давлат айбловини қувватлаш, судларда фуқаролик ишларини, маъмурий ҳуқуқбузарликлар тўғрисидаги ишларни ҳамда иқтисодий низоларни кўришда иштирок этиш, қонунларга зид бўлган суд ҳужжатларига протест келтириш, солиқ интизомини мустаҳкамлашга, солиқ, валюта соҳасидаги жиноятлар ва ҳуқуқбузарликларга қарши курашга, шунингдек давлатга етказилган иқтисодий зарарни қоплашга қаратилган қонунларнинг ижро этилиши устидан назорат қилиш, ушлаб турилганларни, қамоққа олинганларни сақлаш жойларида, жиноий жазоларни ва жиноят-ҳуқуқий таъсирнинг бошқа чораларини ижро этиш чоғида қонунларга риоя этилиши устидан назорат қилиш, қонун ижодкорлиги фаолиятида ҳамда жамиятда ҳуқуқий маданиятни юксалтириш ишида иштирок этишдан иборат. Бундан кўринадики, судда давлат айбловини қўллаб-қувватлаб иштирок этиш фақатгина прокуратура органларига тегишли. Прокурор биринчи инстанция судларида жиноятларга доир ишларни кўришда иштирок этиб, давлат айбловини қувватлайди, далилларни текширишда иштирок этади, судланувчиларга, жабрланувчилар, гувоҳлар, экспертлар ва судга таклиф этилган бошқа шахсларга саволлар беради, Жиноят кодексининг нормаларини қўллаш, судланувчининг ҳаракатларини тавсифлаш, унга жазо турини ва меъёрини тайинлаш тўғрисида ҳамда суд ҳал этиши лозим бўлган бошқа масалалар юзасидан ўз фикрини баён қилади, жиноятнинг сабаблари ва унинг содир этилишига имкон берган шарт-шароитлар ҳақида ҳамда уларни бартараф этишга қаратилган чоралар хусусида ўз фикрини билдиради.
Прокурор судларда жиноят ишлари кўрилаётганда давлат айбловини қувватлайди. Прокурор судда далилларни текширишда иштирок этади, қонуннинг қўлланиши хусусида ўз фикрини билдиради. Ишлар судларда кўрилаётганда иштирок этаётган прокурорнинг ваколатлари процессуал қонунлар билан белгиланади, хусусан, Жиноят-процессуал кодексида. Унга кўра прокурор судгача жиноий ишни қўзғатади, иш бўйича тергов олиб боориш ишини ташкиллайди, тергов хулосасини тасдиқлайди.
Судда эса жиноий суд ишини кўришда давлат айблов хулоссасини ўқиб эшиттириш билан суд мажлисини бошлайди. Прокурорнинг иштирокисиз судда иш кўриш вақтинча тўхтатилиши лозим. Чунки давлат айблови ўқиб эшиттирилмагунча судда жиноий ишни кўриш мумкин эмас. Юқоридагилардан хулоса қилиб, судда давлат айблови прокуратура органлари томонидан қўллаб-қувватланиши, бунинг тарихий илдизлари, келиб чиқиши ва ўзига хусусиятлари билан танишиб чиқдик.
Энди қуйида биз прокуратура ва ички ишлар органларининг уйғун ҳолатдаги фаолиятига тўхталамиз. Прокуратура ва полиция ўртасидаги институционал алоқалар масаласи Эвропа даражасида уйғунлаштириш йўлидаги яна бир тўсиқ. Полиция хизмати жамоатчиликдан мустақил бўлган давлатлар ўртасида фарқ бор. Прокуратура ва нафақат терговни олиб боришда, балки жуда катта имкониятларга эга шунингдек, кўпинча жиноий жавобгарликка тортиш тўғрисида қарор қабул қилишда ва полиция назорати остида бўлган шахслар ҳақиқатан ҳам прокурор томонидан бошқарилади.
Бироқ, бу яна бир соҳада инсон ҳуқуқлари талаблари ва шахсий эркинликларга ҳурмат ўзгаришга олиб келди - полиция хизматида ички назорат етарли эмас деган фикрга асосланиб полиция ваколатлари даражаси оширилди. Умуман олганда, прокурорлар полициянинг қонунийлигини синчковлик билан текширишлари керак прокуратура бошланиши керакми ёки йўқми деган қарорга келганида, терговни кучлироқ орган давом эттириши лозимлиги белгиланди.
Барча давлат прокурорлари ишида камида иккита функцияга эга бўлиши керак полиция: яъни қарор қабул қилинишидан олдин полиция текширувларининг қонунийлигини синчковлик билан текшириш прокуратура томонидан давом эттирилиши ва шу босқичда умуман кузатилиши мумкин бўлган инсон ҳуқуқларига нисбатан ҳурматсизлик билан қараш.
Прокурорлар жамиятда ҳал қилувчи рол ўйнайди. Улар жиноий одил судловнинг "