Мавзу: Собиқ совет психологияси: Ривожланиш босқичлари. Илмий мактаблар ва замонавий ёндошувлар

Мавзу: Собиқ совет психологияси: Ривожланиш босқичлари. Илмий мактаблар ва замонавий ёндошувлар

Режа:

• А.Н.Леонтьв илмий мактаби
• Фаолият тушунчаси ва унинг мазмун моҳият
• И.М.Сеченовнинг психологик ёндошувлари
• Д.Н.Узнадзенинг психология фанига қўшган ҳиссаси

А.Н.Леонтьевга кўра, фаолият структураси

Фаолият
Хатти -ҳаракатлар
Вазифа
Мақсад
Мотив
Операция (жараён)
Психофизиологик функция

Инсон фаолияти шакллари

-Ташқи фаолият -

Инсон амалий фаолиятнинг турли шакллари (масалан, михни болға билан уриш, машинани ҳайдаш, бино қуриш ва бошқалар. Ёш болаларда ҳам, ўйинчоқларни манипуляция қилиш, идрок қилиш мавжуд. Бунда субъект объект билан ўзаро алоқага киришади.

Ташқи фаолиятни инсон кузатиш ва баҳолаш имкониятига эга.

-Ички фаолият –

Субъектнинг бевосита кузатишидан яширинган объектлар билан боғлиқ фаолиятидир. (Масалан, олимнинг математик муаммони ҳал қилишдаги назарий фаолияти, фикрлаши, хулоса қилиш, қарор қабул қилиши ва ҳоказо. Ёки актёрнинг рол устида ишлашдаги эмоционал ҳолати, иродавий сифати, интуициялари ва бошқалар)

Фаолият структуравий тузилиш даражаси

Иккинчи даража - ҳаракатлар

Ҳаракат - бу мақсадни амалга оширишга қаратилган жараён.

Мақсад - бу орзу қилинган нарсанинг тасвири, яъни ҳаракатни бажариш жараёнида унга эришиш керак бўлган натижа.

Хатти- ҳаракат
Мақсадни қўйиш ва ушлаб туриш
Хулқ-атвор актлари
Фаоллик принципи
Объектив ва ижтимоий олам

Асосий фаолият турлари

Фаолият кўринишлари

Ўйин

• фаолиятнинг алоҳида тури бўлиб, унинг мақсади моддий маҳсулот ишлаб чиқариш эмас, балки жараённинг ўзи – ўйин, кулги, дам олиш
• (хамма учун)

Мулоқот
- фикр ва ҳиссиётлар, маълумотлар алмашинувига аосланган фаолият туридир. Мулоқот психологияда коммуниция, коммникатив қобилият атамалари орқали ҳам таърифланади.
Ўқиш
- фаолият туридан бири бўлиб, унинг мақсади шахс томонидан билим, кўникма ва малакаларни эгаллашга қаратилган. У индивудиал ва гуруҳий шаклда.
Меҳнат
- амалий ва фойдали натижаларга эришишга қаратилган фаолият туридир

Иван Михайлович Сеченов (13 август 1829- 15 ноября 1905)

Истеъдод - ҳамма нарсадан йироқ ҳодиса, шахснинг ахлоқий фазилатлари ва унинг дунёқараши - бу ташқи юзни белгилайдиган омил яъни - ҳақиқий кўзгудир.

Бош мия рефлекслари асарининг асосий ғояси

• 1863 йилда Иван Михайлович томонидан нашр этилган илмий асар "Мия рефлекслари" ақлий фаолият ва инсон хатти-ҳаракатларга сабаб бўлувчи рефлекслар тамойилини кенгайтирди. Бу асар у келиб чиқиш, амалга ошириш услубига кўра онгли ва онгсиз ҳаётнинг барча ҳаракатлари рефлекслар орқали кечишини ёзган;
• Инсондаги жисмоний ва руҳий ҳаракатларни бирликда кўриб чиқиш керак. У физиологик ва психика ўртасидаги муносабатни қуйидаги сўзлар билан ифодалаган: “Биз, физиологлар учун миянинг руҳий органи маълум, яъни ҳар қандай сабаблардан пайдо бўлган қўзғалишлар якуний натижада ақлий фаолият билан тугайди.
• Мия бажарадиган ҳамма нарса, шу жумладан ақлий ҳаракатлар унинг маълум қисмларида содир бўладиган воқеаларга асосланади, гарчи миянинг кўпгина ҳаракатлари жуда мураккаб бўлсада, тадқиқотчилар ҳозирча қайси қисмлар, қандай ҳаракатларга жавоб беришини аниқ айта олмайдилар.

Кечиктирилган рефлекслар
Кучайтирилган рефлекслар
Тафаккур
Ниятлар
Хохиш, истаклар
Қўрқитиш
Қўрқув

И.М.Сеченов таълимотидан аосий хулоса

Ташқи дунё
Идрок
Сезги
Фикрлаш (хотира)
Хулқ –атвор ва амаллар