Mavzu. Siyosatshunoslik fani predmeti, maqsad va vazifalari

Davlatning tashqi funksiyalari jahon iqtisodiga integratsiyalashuv va tashqi iqtisodiy sheriklik, davlatni himoya qilish, dunyoviy tartib-qoidalarni qo‘llab-quvvatlash, shuningdek, boshqa mamlakatlar bilan hamkorlikdan iborat.

Jahon tajribasi ko‘rsatishicha, agarda davlat faoliyati SH.Monteskening qonun chiqaruvchi, ijro etuvchi va sud hokimiyati funksiyalarini ajratish haqidagi g‘oyalari asosida qurilgan bo‘lsa hokimiyat organlari samarali faoliyat ko‘rsatishi mumkin. Ularga yana davlat boshlig‘ining hokimiyati qo‘shiladi.

Davlatlar, boshqaruv shakllari va davlat qurilishi shakllariga ko‘ra o‘zaro farqlanadi. Ular davlatchilikning tarixiy an’analari, uning vujudga kelishining asosiy xususiyatlari va boshqalar jihatidan turli-tuman. Bir tomondan, yagona tipdagi davlat hududida davlat hokimiyati faoliyati va uni tashkil etishning turli shakllari uchrashi, ikkinchi tomondan esa, turli tipdagi davlat bir xil shaklda namoyon bo‘lishi mumkin. Davlatning mohiyati bevosita uning shaklidan kelib chiqadi va u orqali aniqlanadi.

Davlat shakliga xalqning madaniy darajasi, uning tarixiy an’analari, diniy dunyoqarashlar tabiati, milliy xususiyatlar, hayot kechirishning tabiiy sharoitlari va boshqalar jiddiy ta’sir ko‘rsatadi.

Davlat shakli – murakkab ijtimoiy hodisa, u o‘zaro bog‘langan uch unsurni o‘z ichiga oladi: boshqaruv shakli, davlat qurilishi shakli va davlat rejim shakli. Turli mamlakatlarda davlat shakllari o‘z xususiyatlariga, xarakterli belgilariga ega, ijtimoiy rivojlanish darajasiga qarab ular yangi mazmun bilan boyib boradi. Shu bilan birga, mavjud davlatlar shakli umumiy belgilarga ham ega, bu narsa davlat shaklining har bir unsuriga ta’rif berish imkonini beradi.

Boshqaruv shakli davlat hokimiyati oliy organlarining tuzilishi, ularning vujudga kelish tartibini o‘z ichiga oladi.

Davlat shakli quyidagilarni anglash imkoniyatini beradi:

• 
  Davlatning oliy organlarini vujudga kelishi va ularning tuzilishi;
  
• 
  Davlatning oliy va boshqa organlari o‘rtasidagi o‘zaro munosabatlarnining qurilishi;
  
• 
  Oliy davlat hokimiyati va mamlakat aholisi o‘rtasidagi o‘zaro munosabatlarning qurilishi;
  
• 
  Oliy davlat organlari tomonidan fuqarolarning huquq va erkinliklar ta’minlanish darajasi.
  

Ko‘rsatilgan belgilar bo‘yicha davlat boshqaruv shakli monarxiya (mutlaq, konstitutsion, teokratik, dualistik) va respublikaga bo‘linadi.

Monarxiya – bu shunday boshqaruv shakliki, unda oliy hokimiyat yakka bir shaxs tomonidan amalga oshiriladi va, odatda, meros bo‘lib o‘tadi.

O‘z hokimiyatidan umrbod foydalanuvchi yakka davlat rahbari (sulton, qirol, imperator, shoh), oliy hokimiyatning vorisiylik asosida meros bo‘lib o‘tish tartibi, monarxning yuridik jihatdan mas’uliyatsizligi klassik monarxistik davlat boshqaruvining asosiy belgilari hisoblanadi.

Monarxiya quldorlik jamiyati sharoitlarida vujudga kelgan. Feodalizmda u davlat boshqaruvining asosiy shakliga aylandi. Hozirgi dunyoda monarxiyaga asoslangan boshqaruvning faqat an’anaviy, asosan yuzaki belgilari saqlanib qolgan. O‘z navbatida, monarxiya mutlaq, cheklangan (konstitutsion), dualistik va teokratik monarxiyaga bo‘linadi.