Mavzu. Siyosatshunoslik fani predmeti, maqsad va vazifalari

M.Dyuverje (1917 yilda tug‘ilgan) «Siyosiy partiyalar», «Si­yosat sotsiologiyasi: siyosiy fan unsurlari», «YAnus. G‘arbning ikki yuzi» kabi tadqiqotlarida hokimiyatning ikkiyuzlamachiligi konsepsiyasini bayon qildi. Ushbu konsepsiya mexanik va uzviy birdamlik nazariyasidan keltirib chiqarilgan edi. Hokimiyat avval boshdan ikkiyuzlamachidir, chunki siyosat individlar va guruhlar o‘rtasidagi kurashdan iborat va unda yutib chiqqanlar mag‘lublar hisobiga imtiyozlardan foydalanadilar hamda ayni paytda davlatning butun resurslarini o‘zlari uchun foydali bo‘lgan ijti­moiy tartibni o‘rnatishga yo‘naltiradilar.

Siyosiy partiyalar muammolarini o‘rganib chiqib, M.Dyuverje hozirgi zamon siyosiy partiyalarining tashkil etilishi ko‘p jihatdan demokratik tamoyillarga mos emas, degan xulosaga keladi: siyosiy partiyalarning umumiy evolyusiyasi ular bilan demokratik rejim me’yorlari o‘rtasidagi farqni kuchaytiradi. M.Dyuverjening fikriga ko‘ra, siyosiy partiyalar evolyusiyasi parlament faoliyatiga jiddiy ta’sir ko‘rsatadi.

Fransuz sotsiologi Raymon Aron (1905-1983) «Demokratiya va totalitarizm» tadqiqoti siyosiy rejimlar nazari­yasiga bag‘ishlangan. R. Aron «mafkuradan holi qilish» konsepsiyasining, yagona industrial jamiyat nazariyasining mualliflaridan biri, siyosiy jamiyatshunoslikka oid tadqiqotlar o‘tkazgan olimdir.

Mishel Kroze siyosat insonni o‘zgartira olmaydi, chunki uning o‘zi uzluksiz tarzda o‘zgarib turadi, deb hisoblaydi. Siyosat va davlat jamiyatda asosiy rolni o‘ynashga da’vo qilmasliklari lozim. Ular kishilarning taqdirini hal qilmasliklari, balki o‘z faoliyatlarini sharoitlar yaratish bilan cheklashlari lozim.

XX asrning siyosiy fikri siyosat nima, demokratiya, hokimiyat, davlat va boshqalarning mohiyati nimadan iboratligi haqidagi eski muammolarni ko‘p jihatdan yangicha hal qilayotgan yo‘nalishlar, ilmiy maktablar va siyosiy qarashlarning katta diapazoni bilan ajralib turadi.

XX asr siyosiy mutafakkirlarining kattagina qismi faqat ilmiy yondashuv vakillari bo‘lib qolmasdan, balki u yoki bu ijtimoiy pozitsiyani egallaydilar. Bu jihatdan hozirgi zamon siyosatshunoslik fani siyosiy g‘oyalarning rivojlanishi tarixida faqat ayricha bir yondashuv sifatida qoladi.

Siyosiy fikr taraqqiyotining butun tarixi zamon da’vatlariga oqilona javoblarni qidirib topishdan iboratdir. Uni o‘rganish hozirgi davr kishisiga siyosat dunyosini baholashda dogmatizm va biryoqlamalikdan qutulish imkonini beradi. Siyo­siy va huquqiy fikr tarixi insonning dunyoni butun murakkabliklari bilan ko‘rishga urinishidan guvohlik beradi.