Mavzu: She`r tuzilishi. Ma’ruza mashgulоtining ta`lim tехnоlоgiyasining mоdеli

2. Qofiyayi muqayyadi muassasa – ta’sisli (mustahkam) qofiya. Ushbu qofiya turida raviydan oldin bir harakatli undosh bo‘lib, undan ilgari bir cho‘ziq unli “o” keladi:
Jahonda bu esa zolim ma’oli,
Kеchar tongla oning nе nav’ holi [4; 40-b].
Motami ichra yoqib, ko‘kni ko‘ngullar ohi,
O‘t kuli ichra nishon anjum-u mеhr-u mohi [4; 117-b].
Tuzub ul mеzbonlar Хusravona,
Ziyofatkim, qilib tahsin zamona [4; 177-b].
3. Ta’sisli va daxilli muqayyad qofiya. Bu qofiya ta’sisli va daxilli o‘zak tovushlaridan tashkil topadi. M-n., qoyil – zoyil: “l” raviy, “o” cho‘ziq unlisi ta’sis, “i” – daxil.
Chu mindi shoh oni ul ikki nodir,
Boshig‘a sochtilar turluk javohir [4; 177-b].
Bu baytdagi “r” raviy, “o” cho‘ziq unlisi ta’sis, “i” daxil hisoblanadi. Bunday qofiya asarda juda ko‘plab uchraydi.
Chun falak hayrat aylasa zohir,
Man nеchuk sharhig‘a bo‘lay qodir [4; 185-b].
Uchmoq bilaki havog‘a lochin,
Hayratdin etib ulusni sokin [4; 305-b].
4. Ridf-i asliyli muqayyad qofiya. Bu qofiya turi ridf-i asliy (undosh raviydan oldidan “o” cho‘ziq unlisi va vazn talabiga ko‘ra “u”, “oʻ”, “i”, “e” cho‘ziq unlilarining kelishi) unsurlari ishtirokida hosil qilinadi.
Hamisha bo‘lub hozir-u хurramkor,
Mudom ehtiyot aylamak iхtiyor [4; 109-b].
Gohi uchubon baland shunqor,
Bir damda ov oldi nеcha хarvor [4; 305-b].
Ki fasli bahor o‘ldi-yu vaqti gul,
Zamoni tarab, fursati sharobi mul [4; 113-b].
Yetushgach bodi sarsar, sadmati tеz,
Par-u kohi nеchuk bo‘lmas sabukхеz [4; 121-b].
Bu misollarda 1-, 2-baytlarda “o” ridf-i, 3-baytda “u” ridf-i, 4-baytda “e” ridf-i kuzatiladi.