|
Tayaach soZ va lioia/ar: Virtual kutubxonasi., elektron kutubxonasi, WWW Virtual kutubxona, ye-kutubxona, E-libraru, qidiruv tizmlari, ma’lumotlar hajmi, marketing, reklama.
Elektron kutubxona Internetning ajoyib imkoniyatlaridan biridir. Bu kutubxonaning elektron shaklidir. Kutubxona deganda odatda ko’z oldimizga kitoblar turgan uzundan - uzoq kitob javonli katta xonalar keladi. Elektron kutubxonada javonlar vazifasini jildlar, kitoblar vazifasini Internet sahifalar bajaradi. Bu kutubxona ma’lumotlari elektron ko’rinishda bo’ladi va komptyuterda joylashadi. Bu kutubxonadan foydalanish juda qulay. Siz dunyoning ixtiyoriy nuqtasidan elektron kutubxona ma’lumotlaridan foydalana olishingiz mumkin. Yana bir qulay tomoni zarur ma’lumot nusxasini ko’chirib olishingiz mumkin. Elektron kutubxonadan foydalanishingiz uchun komp by liter, modem va Internet tarmog’i bo’lishi yetarli (rasm 4.16).
Faraz qilaylik elektron kutubxonadan foydalanmoqchisiz. Biror ma’lumot bilan tanishmoqchisiz. Kompbyuter va Internet yordamida ma’lumotni bir necha daqiqada topish mumkin. Ma’lumot dunyoning ixtiyoriy nuqtasidan bir pastda ekranda tasvirlanadi. Buning uchun siz kompbyuteming tugmachasini bosishingiz va elektron kutubxonaga kirishingiz yetarlidir. Bir necha dakiqada ma’lumot ko’z oldingizda namoyon bo’ladi. Bu mo”jizani eslatadi. Bu mo”jiza virtuallik deb ataladi. Unga faqat kompbyuter va maxsus tarmoq orqali erishish mumkin. Bir necha yil avval bir maqolani topishga bir necha oy vaqt sarflash zarur edi. Bugun buning uchun boshqa shaharga borish va vaqt sarflash zarurati yo’qoldi. Elektron kutubxonalar yordamga keldi. Elektron kutubxonalarni turlicha nomlashadi:
Elektron kutubxona Virtual kutubxona e - kutubxona e - library digital library
Virtual kutubxona o’zi nima? Oxirgi paytda virtual dunyo, virtual olam, virtual do’st kabi so’zlar paydo bo’ldi. Virtual so’zining ma’nosi bu tasavvur qilishdir. Virtual kutubxona bu odatdagi kutubxonaning abstrakt ko’rinishidir. Bu kutubxona kitoblari, jurnallari va ro’znomalari kitob javonlarda emas, balki kompuyuter xotirasiga joylangan bo’ladi. Bu kompuyuterda yoki kompuyuter maxsus qurilmalarida raqamli formatda saqlanadigan ma’lumotlarning to’plamidir. Bu: bosma, audio, video va mulutimedia ma’lumotlardir. Ma’lumotlar hajmiga qarab Serverlar bitta yoki tarmoq bilan bog’langan bir necha kompuyuterlardan iborat bo’ladi. Elektron kutubxonada kutubxonachi bo’lmaydi, shuning uchun zarur kitob yoki ma’lumotni kompuyuter javonlaridan siz o’zingiz qidirasiz.
Elektron kutubxona odatdagi kutubxonadan bir qancha qulayliklarga ega: Joyning tejamlanishi, ya’ni kitoblarni saqlash uchun maxsus joyning zarurati yo’qligi; Nodir asar va ma’lumotlarni saqlash va ulardan foydalana olish imkoniyatining mavjudligi;
Foydalanishning qulayligi va yengilligi;
Qidiruv tizimlarining mavjudligi;
Ma’lumotlar hajmining cheklanmaganligi;
Ma’lumotning audio, video va kompuyuter grafikasi yordamida sifatli vayaxshiroq aks ettirish mumkinligi;
Vaqtning tejalishi va cheklanmaganligi, ya’ni undan 24 soat mobaynida foydalanishingiz mumkin;
Qo’shimcha xizmatlarning mavjudligi.
Demak, elektron kutubxona bu turli ma’lumotlar jamlangan Internet sahifasidir. Bu sahifani kutubxonalardagi maxsus markaz mutaxassislari ma’lumotlarni muntazam ravishda kompuyuterga kiritadi va yiuadi. Ya’ni ma’lumotlar doimo yangilanib turiladi va kutubxona hajmi kengayib boradi.
Kutubxona bilan qanday ishlash mumkin. Buning uchun kutubxona adresini Adres maydoniga yozishingiz zarur. Odatdagi kutubxona singari elektron kutubxona ma’lumotlari mavzu yoki alfavit bo’yicha tartiblanadi. SHuning uchun zarur ma’lumotni shu tartibda topish mumkin. Virtual kutubxona haqida batafsil ma’lumot bilan [1] da, yeki NTTR://vlibrary.freenet.uz sahifasida tanishishingiz mumkin (4.17-rasm).
Hozirgi kunda elektron kutubxonalar soni son-sanoqsizdir. Kutubxonalar, universitetlar, ba’zi tashkilotlar o’z elektron kutubxonalariga ega. O’zbekistonda ham kutubxonalar mavjud. Quyida ba’zi elektron kutubxona manzillari va tavsifini keltiramiz.
Kongress Virtual kutubxonasi
NTTR://lcweb.loc.gov Kongress Kutubxonasining elektron ko’rinishi bo’-lib, u dunyodagi eng yirik virtual kutubxonalardan biridir. (4.18-rasm). Kongress kutubxonasi 1800 yil 24 aprelda tashkil etilgan. Unda 115 milliondan ziyod kitob va hujjatlar yig’ilgan.
Virtual kutubxonada tarixga oid ma’lumotlar, turli kollektsiyalar, rasmlar, informatsiyalar, yangiliklar mavjud. Bu kutubxona bo’ylab sayr qilganingizda, unda mujassamlangan obidalaming tarixi bo’ylab safar qilgandek bo’lasiz.
WWW Virtual kutubxonasi
NTTR://www.vlib.org WWW Virtual kutubxonasi turli tuman ma’lumotlarni o’z ichiga oladi: qishloq xo’jaligi, iqtisod va biznes, kompbyuter texnologiyalari, aloqalar, informatsiya va jurnalistika, o’qish, qonunlar, ilm-fan va hokazolar (4.19-rasm). Kutubxonaning quyidagi bo’linmalari ham mavjud: Pansilvaniya Davlat Universiteti (USA), Buyuk Britaniya (UK), SHveytsariya (Switzerland) va Argentina. Kutubxonada alfavit bo’yicha, so’z va jumlalar bo’yicha qidirish tizimi ishlaydi.
GRO Access kutubxonasi
NTTR://gro.gov US Goverment Rrinting Office markazi millionlab ma’lumotlarni o’zida mujassamlagan (4.20-rasm). Unda Siz AQSH dagi turli-tuman hujjatlar, kitoblar, yangiliklar bilan tanishishingiz mumkin. Har oyda bu kutubxona 28.000.000 ta hujjat bilan to’ldirilib boriladi. Bu vazifani maxsus elektron ma’lumotlar bo’linmasi bajaradi.
Bunda maxsus elektron kataloglar ham ishlab chiqariladi. Konsulbtatsiyalar va buyurtmalar telefon va elektron pochta orqali bajariladi. Kuniga bir necha minglab foydalanuvchilar bu xizmatdan foydalanadi. Bu kutubxonadan davlat va shaxsiy korxonalar keng foydalanadi.
Kutubxonada bolalar uchun maxsus bo’linma bor. Bu bo’linmada bolalar o’ziga zarur va qiziqarli ma’lumotlarni olishi mumkin. Bu: tarixga oid, qonunlarga oid, o’qishga oid zarur to’plam va ma’lumotlardir. Bu bo’linma nomi AQSH hukumatining bolalar uchun sahifasi (Ben's Guide to the U.S.
Goverment for kids), manzili NTTR://bensguide. gro. gov
Marketing va reklama bo’limi kutubxona kataloglarini ishlab chiqadi va ularni dunyo bo’ylab tarqatadi.
NTTR://vcu.librarv.edu
Virginia Commonwealth University elektron kutubxonasi (4.21-rasm). Bu kutubxona universitetning elektron kutubxonasidir. Bu kutubxona o’zida ko’pgina kitob, maqolalar, jumallar, audio va video ma’lumotlami mujassamlagan. Kutubxona barcha konferentsiyalar, anjuman va mavzular haqidagi ma’lumotlami muntazam e’lon qilib turadi.
www.library.wustl.edu
Vashington Universiteti Virtual Kutubxonasi
Do'stlaringiz bilan baham: | 
