mavzu: rus adabiyotining taraqqiyot davrlari soat Reja

Aleksandr Sergeyevich Pushkin (1799-1837) 
Rus adabiyotining dahosi, hozirgi zamon rus adabiy tilining asoschisi 
A.S.Pushkin 1799-yil 6-iyun kuni Moskva shahrida dvoryan oilasida tug`ildi. 
Otasi Lvovich Sergey zamonasining ilg`or kishilaridan edi. O`z uyida fransuz va 
rus yozuvchilarining kitoblaridan kutubxonasi bor edi. Uning ukasi, ya’ni 
A.S.Pushkinning amakisi Vasiliy Lvovich Pushkin shoir bo`lib, karamzinchilar 
oqimida ijod qilardi. Aleksandr 12 yoshigacha uyida o`qidi, keyin uni 1811-yil 
sarskoye Selo shaharchasida yangi ochilgan litseyga o`qishga berishadi. Bu 
litsey davlatning yuqori ishlari bo`yicha chinovniklar yetkazib berardi. Litseyda u 
o`ziga Delvig, Pushin, Kyuxelbeker va shunga o`xshash do`stlar orttirdiki, ular 
bir umrga qadrdon bo`lib qolishdi. 1817-yilda litseyni bitirgan Pushkin Tashqi 
ishlar Kollegiyasida ish boshladi. Bu yerda u 1820-yilgacha ishladi. Shu yerda u 
A.S.Griboyedov bilan tanishdi. 
1820-yil 9-mayida Pushkin shaxsan Aleksandr I buyrug`iga asosan 
general Inzov qo`l ostiga xizmatga yuborishadi. Shu yilning yoz oylarida Inzov 
ruxsati bilan Rayevskiy oilasi bilan sayohatga boradi. U Shimoliy Kavkaz, 
Qrimda bo`lib, Simferopol va Odessa orqali Kishinyovga qaytadi. 
Kishinyovda u Pestel, Davidov, Yakushkin singari dekabristlar bilan 
tanishadi. Bu yerda uning birinchi “janubiy” poemasi “Kavkaz asiri” yuzaga 
keladi (1822). 1823- yilda ikkinchi poemasi “Bog`chasaroy fontani”, 1823-yilda 

---

esa o`zining “Yevgeniy Onegin” she’riy romanini boshlaydi. 1824-26-yillarda 
yana surgun qilinadi. 
Bu safar Pskov gubernyasiga qarashli Mixaylovskoye qishlog`iga 
yuborishadi. Shaharda yurib o`rgangan Pushkin qishloqda judayam zerikadi. U 
ko`pincha bo`sh vaqtlarini Osipova xonimning xonadonida o`takazardi. 1825-yil 
dekabr qo`zg`oloni va uning mag`lubiyatidan juda ham afsuslanadi. 1826-yil 8-
sentabrda u podsho Nikolay I bilan uchrashadi. Bu yerda, ya’ni shoh qabulida u 
ochiqdan-ochiq podshoning savoliga “men dekabristlar tomonida bo`lardim” 
deydi. 
1829-yil u Kavkaz bo`ylab sayohatga chiqadi. Uning asl maqsadi surgun 
qilingan dekabrist o`rtoqlari bilan uchrashish edi. 1830-yilda u Moskvaning eng 
go`zallaridan bo`lmish N.Goncharovaga uylanadi. Lekin oradan 4 yil o`tar-
o`tmas har xil gaplar, uning oriyatiga tegadigan ig`volar ko`payadi. Uning 
N.Goncharova bilan oralari bir muncha sovuqlashadi. Oxiri borib bu gaplar 
uni Gollandiya elchisi Gekkernning saqlab olgan o`g`li – Dantesni duelga 
chaqirishga majbur qiladi. Duel payti og`ir yaralangan Pushkin 1837-yil 27-
yanvar kuni 38 yoshida vafot etadi. 
Pushkin ikki buyuk jahonshumul voqealar ta’siri ostida o`sib, ma’naviy 
ulg`aydi: Vatan urushi va dekabristlar qo`zg`oloni. 
U litseyda o`qib yurgan paytlarida Derjavin, Batyushkov, Jukivskiylarga 
o`xshab yozishni istar va shularning asarlariga taqlid qilib o`z asarlarini 
yaratardi. Uning asarlari yuqorida aytib o`tilgan shoirlarnikiga ko`ra barkamol 
yaratildi. 
Uning litseyda o`qib yurgan paytlaridayoq “Shoir do`stimga” (1814), 
“Mening do`stlarimga vasiyatim” (1815), “Mening epitadiyam” (1815), “Mening 
Aristorximga” (1815), “Hijron”, “Ayriliq” nomli she’rlari odamlarning diqqat 
e’tiborini o`ziga tortgan edi. 
Pushkin janubga surgun qilingan paytlarida litseyda o`qib yurgan 
chog`larida boshlab qo`yilgan “Ruslan va Lyudmila” poemasini yozib tugatdi.