|
3. Rahbar obro’siga putur yetkazuvchi unsurlar.
SIZDA HECH QACHON IKKINCHI BOR
TA’SSUROT QOLDIRISH IMKONI BO’LMAYDI.
Aristotel
Rahbar xodim ish samarasining uning yordamchilari sababli kamaytirish faktorlari.
Rahbar xodim ishi samarasi birinchidan uziga bog’liq bo’lsa, ikkinchidan, uning yordamchilariga bog’liq; kuyida rahbar xodim ishi samaradorligini kamaytiruvchi ayrim faktorlarni keltirib utamiz.
SHunday kilib rahbar xodim:
1. O’zini xam, kollektivni xam ish rejani tuzmaydi.
2. Avvalo uziga yokadigan va tanish bulgan ishni bajara-di.
3. O’z yordamchilariga ishonmaydi, ularning ishini xam uzi bajaradi.
4. Ish uchun uz ishchilaridan foydalanishni bilmaydi.
5. Xodimlar ishini mayda-chuydasigacha uzi bajarishiga intiladi, umumiy maksad va masalalarni aniklash bilan shugullanmaydi.
6. Yordamchilari urniga uzi karorlar kabul kilib, ularni maxkam ushlab turishga xarakat kiladi, amalda yordamchilar Usishiga tuskinlik kiladi va uzini ortikcha ish bilan kiynaydi.
7. O’z yordamchilarini yaxshi bilmaydi, ularni ishi bilan kizikmaydi.
8. O’z yordamchilari bilan ochik-oydin ganlashishni bilmaydi yoki gaplasha olmaydi.
9. O’z xodimlarini kobiliyatiga ishonmaydi.
1. O’z ishlarini muxim darajasini aniklab chika olmaydi va ish kuni tartibini belgilab chikolmaydi.
1. O’z rahbariga murojaat kilish uchun tayyorlangan masalani xar tomonlama tayyorlamay, rahbarning ishiga xalakit beradi, bekorga vaktini isrof kiladi.
2. O’zi karor kabul kilishga kuruib doimo rahbarga murojaat etadi.
3. O’z ishi vautidan tugri foydalanishni uylamaydi, toshpirilgan topshiriklarni uz vaktida bajarmaydi va shu tarika rahbarning rejali ishlariga tuskinlik kiladi.
4. O’z ish faoliyatini, xak-xukuklarini anik bilmaydi.
5. O’zi bajara olmaydigan ish bilan band bulib, konkret topshirilgan topshirikni bajarish bilan shug’ullanmaydi.
6. O’z rahbari bilan ish soxasida suxbatlashish kobiliyati yuk.
7. Olingan topshiriklarni chukur taxlil kilishga urganmagan, xar doim tayyor, anik topshirik. Va yo’riknoma asosida ishlashga o’rgangan.
8. O’z xayotida nimaga intilayotganini bilmaydi.
4. Kishilar bilan ochiq va to’g’ri muomalada bo’lish. Imidj va kar’era.
Faraz kiling sizning kollektivingizda rahbar tayinlash buyicha saylov utkazilmokchi. Xush kaysi bir da’vogarga ovoz bermokchisiz va buning uchun da’vogarning ish va shaxsiy sifatlarini kanday baxolamokchisiz?
Balkim bunday mashakkatli muammoni xal etishda yirik sanoat firmalarida e’tiborga olib kelinayotgan rahbar xakidagi un sakkiz masala yordam berib kolar.
SHunday kilib kuyidagi savollarga javob berib rahbarlik urniga da’vogarni baxolashga urinib kuring:
1. Biz o’z rahbarimizni yaxshi kuramizmi, u bilan birga bulishni xoxlaymizmi, uning yonnda uzimizni xotirjam tutaolamizmi yoki u urinsiz tankidlari, o’z-o’zini maktashlari yoki boshka sovuk. xulk-atvori bilan noxushlik tugdiradimi?
2. U o’z faoliyatiga va xodimlarning muvafakkiyatiga e’tibor bilan karaydimi yoki shaxsiy yutuklari bilan bandmi?
3. Boshka bulimlar rahbarlari bilan yaxshi ishlab ketaoladimi yoki yolgiz ishlashga moyilmi?
4. O’z ishining egasi bula oladimi yoki joriy ishlar kurshovida kolib ketadimi? Tashkilotchilik ishlariga etarli vakt ajrata oladimi yoki fakat kundalik ishlar bilangina shugullanadimi?
5. U o’z guruxi mexnatini yaxshi tashkil etaoladimi?
6. Bajarilgan ishlar xakida xisobot kilishgakurbi etadimi?
7. Umuman u yaxshi taassurot koldira oladimi?
8. U yaxshi ukituvchiga xos xislatga egami?
9. U intizomni saklay oladimi, ishga yaramas xodimlarni ishdan bushata oladimi?
10. U dam olishga kup vakt ajrataoladimi?
11. U psixologiya, sotsiologiya, odob, filosofiya kabi uz ishiga alokasi bulgan umumiy muammolarni urgaiishga kup vakt ajrataoladimi?
12. U odamlarni tushunish kobiliyatiga egami, odam larning muammo va talablariga kizikish va xayrixoxlik bilan karay oladimi?
13. U samimiy xamkorlik uchun urtoklarcha sharoit yaratish kobiliyatiga egami?
14. O’z-o’zini tutib turaoladimi, xakikatguymi yoki shoshkoloklik, betayinligi bilan kul ostida ishlovchilarda xavotirlik, asabiylik uygotadimi?
15. U xamma xodimlarga birxil munosabatda buladimi yoki yaxpsh kurgan odamlarini ajratib yuradimi?
16. U ortikcha extirosga berilmay anik va osoyishta gapiraoladimi?
17. U yangi imkon, vosita va yaxshi uslublarni kidira oladimi yoki u kishini azobga soladigan usullarni kullaydimi?
18. U tulik axborotga ega bulmay kapop kabul kila oladimi, ayrim taxminlar asosida xarakat kilaolish ichki tuygu va ishonchga egami?
Yuqorida kayd kilib utilgan kupchilik savollarga olinadigan javoblar sizga shaxsiy nuktaiy nazarni ishlab chikishingizga va rahbar urniga da’vogar xakida ma’lum fikr paydo bulishiga yordam beradi.
Tadqiqotchi F. Mamatqulova rahbarlarning ma’naviy psixologik madaniyatini k;uyidagi boskichlarga ajratib urganishni maqsadga muvofiq deb hisoblaydi.
Birinchidan, ma’naviyati nisbatan kam saviyada shakllangan rahbarlar. Bunday rahbarlar oddiy axloqiy-ruhiy fazilatlardan ancha mahrum va jamiyat ma’naviy me’yorlarini avvalo tushunib etmaydigan, mensimaydigan rahbar xodimlardir (afsuski bunday rahbarlarni ta’lim muassasalarida ham uchratish mumkin).
Ikkinchn toifadagi rahbarlar ma’naviy madaniyat egalari axlo^iy darajasi past bulishi bilan birga jamoat fikri, oila, xalq an’analari va boshqa shu kabi qadriyatlar bilan bog’lanmagan psixologik muhitni tez-tez buzib turadigan rahbarlardir.
Uchinchi toifadagi rahbarlar qatoriga axloq me’yorlarini xayotiy zarurat sifatida ichki ishonch va tuygu bilan o’zlashtirmasdan, ularni ko’rko’rona qabul qiluvchilar kiradi. Bunday rahbarlar ko’p o’qib o’rganadi, ular nazariy jihatdan yuqori bilimga ega bo’ladi, amadda esa bu bilimlarni qo’llay olmaydi yoki tashkilotchilik qobiliyati etishmaydi.
To’rtinchi tur rahbarlar ruhiy-sust, ma’naviy madaniyatli bo’lsada, adolatsizlikni utkir hissiyot bilan qabul qiladi. * Ularda axlokiy bilimlar etarli, ammo ularni ruyobga chikarish uchun tashabbuskorlik, mustaqillik va irodaviy shijoat etishmaydi.
Beshinchi toifadagi rahbarlar ma’naviy madaniyatni va siyosiy psixologik bilimlarni etarli darajada egallagan, tashabbuskor va shijoatli buladi. Bu rahbarlarda chuqur bilim, teran tafakkur, utkir mushohada, ma’naviy hissiyotlar boy buladi. Ularning amaliy faoliyatlisi bu fazilatlarni namoyon qiladi.
Ko’rinib turibdiki, psixologik bilimlarni atroflicha o’zlashtirgan rahbar yuqori darajadagi madaniyat, xuli;, axloq kategoriyalarini o’zida doimiy xarakterga aylantirgan bo’ladi. Bu esa rahbar uzida individual va intellektual saviyasini har tomonlama shakllantirib borishni taqozo qiladi.
Ta’lim muassasalarini boshqarishning ta’sirchanligi bevosita rahbar xodimlarga bogliq. Mustaqillik yillarida ta’lim muassasalarini malakali rahbarlar bilan mustahkamlash sohasida ko’pgina ishlar qilindi. Ammo oliy ta’lim, urta- maktab, o’rta-maxsus, kasb-hunar ta’limi muassasalarida bu muammo hamon jiddiyligicha satslanib kelmoqda. Salohiyatli, shakllangan rahbar xodimlar armiyasini tayyorlash jarayoni uta murakkab va uzoq davrni hamda bu sohaga kompleks yondashish- ni talab etadi. SHuning uchun oliy ta’lim, urta ta’lim, o’rta- maxsus, kasb-hunar ta’limi muassasalarida faoliyat ko’rsatayotgan rahbarlarning kichik jamoasidan tortib, katta lavozimlarda faoliyat ko’rsatayotgan barcha rahbar xodimlarini aniq maqsad sari yunaltirib borish, ularni milliy va umuminsoniy qadriyatlar zaminida mustaqil Respublikamizning vatanparvar rahbari etib shakllantirishga hamda ularda milliy g’urur, milliy fe’l-atvorning eng yaxshi sifatlarini tarbiyalash va takomillashtirish zarur.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
