Mavzu: Quyosh xromosferasi va toji. Quyosh energiyasining manbai. Quyosh faolligi va uning yerga ta’siri

Mavzu: Quyosh xromosferasi va toji. Quyosh energiyasining manbai. Quyosh faolligi va uning yerga ta’siri.

Quyosh: Yerga eng yaqin yulduz.Quyosh uchinchi avlod yulduzlar sinfiga mansub yosh yulduz hisoblanadi.Uning Yoshi taxminan 4.59 yil deb baholangan.

Quyosh va Yer orasidagi masofa~149 million 600000 kilometr. Quyosh, o’z galaktikasi –Somon yo’li markazida 26000 yorug’lik yorug’lik yili masofada joylashgan bo’lib, uning atrofida taxminan 200 million yilda bir marta aylanib chiqadi. Quyoshning orbital tezligi 217 km/soniya. Quyosh bir yorug’lik yilini 1400 yer yilida, bir astranomik birlik masofasini, 8 yer kunida bosib o’tadi.

Quyosh- magnitik faol yulduzdir. Uning o’ta kuchli magnit maydoni,milliardlab kilometr masofaga yoyilgan bo’lib,uning kuchlanganligi,davriy o’zgarib turadi va har 11yilda Quyosh faolligi davrida, o’zining yuqori qiymatiga erishadi. Bu vaqtda, Quyosh faolligi eng yuqori darajaga erishib,natijada,Quyosh shamoli,Quyosh dog’lari,Quyosh chaqnashi kabi effektlarning ham turli yo’nalishlardagi o’zgarishlari aynan shu davrda yuz beradi. Yerda geometrik boronlar keltirib chiqarishi va buning oqibatida esa , aloqa tizinlari va elektr uzatish tarmoqlarida nosozliklar paydo bolishi kuzatiladi.

Quyosh atmosferasi(quyoshning korinadigon qatlami)- bir necha ustma ust qatlamdan iborat. Ulardan eng ichkarisidagi va eng qisqa qalinlikdagisi- FOTOSFERA bolib, u quyosh atmosferasining ko’rinish spektridagi yagona qatlamidir. Fotosferadan keying qatlam-XROMOSFERA(yunoncha xromo-rang, va sfera-shar so’zlaridan) deb nomlanadi.Xromosferani Quyoshning to’liq tutilishlari vaqtida to’q rangli halqani o’rab turgan och pushti rangda kuzatish mumkin. Unin qalinligi, 2000km atrofida. Fotosferadan farqli ravishda, Xromosferada bir jinsli bolmagan tarkibga ega. Tarkibning bir jinsli emasligining ikki xil ko’rinishi mavjud: Yorqin va Qoramtir. Bularning har ikkalasi ham,yaqqol ajralib korinadigon rangdor dog’lar shaklida korinadi.Bu dog’larning o’lchami Fotosfera dog’laridan bir necha barobar katta. Xromosfera halqasining chetki qismlarida o’ta yuqori zichlikda otilib chiqayotgan gazlarning yonishidan hosil boluvchi olov tillari-xromosfera spikulalarini kuzatish mumkin.

QUYOSHNING ICHKI TUZILISHI.

Quyosh atmosferasining eng chetki va eng siyrak qatlami-QUYOSH TOJI hisoblanadi. Uni Quyoshning to’liq tutilish vaqtida yoki maxsus asbob-KORONOGRAF bilan kuzatish mumkin. Quyosh tojida harorat million darajagacha yetadi va uning tashqi chetlari Quyoshning o’z radiusidan bir necha o’n barobar uzoqlikkacha yetishi mumkin. Quyosh tojining o’rtacha harorati 1000000 dan 2000000 K orasida bolib, uning alohida qismlarida ,harorat 8 milliondan 20 million K gacha yetishi aniqlangan. Bunday yuqori harorat diapazoniga qaramasdan Quyosh tojini yerdan turib kuzatish faqat to’liq Quyosh tutilishlaridagina imkonli bolib, bu tojning o’ta siyrak, ya’ni zichligi nihoyatda past ekanligi sababidandir.

Quyoshdagi kuchli magnit maydoni yuzaga kelishi va u bilan bog’liq ravishda yuz beruvchi bosha effektlar, hamda hodisalar kompleksi,Quyosh faolligi deb aytiladi. Bu magnit maydonlari, fotosferada Quyosh dog’lari tarzida namoyon boladi va Quyosh elektromagnit nurlanishlari darajasining deyarli barcha diapazonlarda kuchli o’zgarishlarga uchrashi, Quyosh tojidan kuchli massa otilib chiqishi, Quyosh shamolining keskin qo’zg’alishi va galaktik va kosmik nurlanishlar oqimining o’zgarishiga sabab boladi. Quyosh folligi darajasi, uning yerdan korinayotgan yarim sferasidagi dog’lari sonini ifodalovchi Volf soni bilan belgilanadi. Quyosh faolligining umumiy davriyligi o’rtacha 11 yillik sikl bo’yicha takrorlanib turadi. Bu davriylik har doim ham aniq 11 yil bo’lmay, Quyosh faolligi ilmiy kuzatila boshlagandan buyon, 7 yildan 17 yilgacha bolgan muddatda takrorlangaligi qayd etilgan.