II.2
.
Vokal xor malakalari va uning qo‟shiq kuylash jarayonidagi ahamiyati.
Xor
jamoasini
asosini
undagi
vakal
xor
ishlari
tashkil
qiladi.
Xorda olib boriladigan vakal – xor ishlarini maqsadi, bolalarni to‟g‟ri kuylashiga
o‟rgatish. Xor jamoasi yaxshi vakal – xor texnikasiga ega bo‟lmasa, u xorning
ijrosida, na uyg‟unlik, na tilga so‟z , na aniq talaffuz va badii ifoda bo‟ladi.
Shuning uchun ham xorda xar doim vakal – xor tarbiyasi ustida ish olib borishi,
xorning ifodali ekanligiga erishmog‟I lozim. Buning uchun vokal – xor malakalari
asta sekin o‟quvchilarga singdirmoq zarur. Vakal – xor malakalari quyidagilardan
iborat.
Qo‟shiq kuylash holati: turib kuylaganda gavdani va boshni erkin tutish,
oyoqlarini yerga bir hil kush bilan bosish, ko‟krek qafasi, kaftlarni to‟g‟ri tutish,
qo‟llar pastga tushirilgan bo‟lishi kerak. O‟tirib kuylaganda bosh va gavda tog‟ri,
erkin tutilishi, oyoqlarni yerga qilib bosish, qo‟llar tizzalarga erkin qoyish lozim.
Xor raxbari xordagi bolalarni to‟g‟ri kuylashga, o‟tirish holati mashg‟ulot
davomida doimiy nazorat qilishi lozim.
Nafas: Nafas olishda kaftlar, ko‟krek qafasi ko‟tarilmaslik kerak. Nafasni
tejab sarflash maxoratiga ega bo‟lish lozim. Nafas og‟izdan va burundan bir vaqtda
olib va tejab, jumlani ohirigacha sarflanadi. Nafas asarning tempiga, jumlalarning
katta - kichikligiga qarab, bir maromda tez , aniq, yengil, tekis, chuqur olinadi.
Qo‟shiq aytganda haddan tashqari, so‟z o‟rtasida, ohirida nafas olish mumkin
emas. Bu ovozni shovqinli bo‟lishiga olib keladi. Xor raxbari o‟quvchilarni
o‟zining dirijorlik harakatini kuzati, to‟g‟ri nafas olishiga,kerakli joyda
chozishga,kerakli joyda tugatisga, asta sekin shakillantirib borishi kerak.
Tovush xosil qilish. Tovush ovoz apparatini maxsulidir. Qo‟shiq kuylashda
tovush ovoz pardalarini tebratish hamd arezanatorlar tovushni kuchlantirish
natijasida paydo bo‟ladi. Rezonatorlar ikki hil bo‟ladi, yuqori va pastki, yuqori
bosh rezonatorlar, xiqildoq, burun, og‟iz bo‟shlig‟I kiradi. Pastki ko‟krek
rezonatori, ko‟krek nafasi ( traxeya, bronxlar ) kiradi. Xor raxbari “ Ovoz hosil
qilish “ va “ ovozni yo‟lga qo‟yish”. Chunki xar hil uslublarda foydalanish lozim.
Maqsad unlilarni talaffuz etganda og‟iz yarim yopiq xolda tovush yig‟ib chiroyli
shaklda chiqaradi, unli tovushlarni yarmi “ O “ yaqinlashtirish, ularni tovushlari
jarandor qilib kuylash , burun, og‟iz bo‟shlig‟i va lablar xolati aloxida axamiyatga
ega.
Talkaffuz:Aniq talaffuzga ega bo‟lish xor ijrochiligini zarur vazifalaridan biri
xisoblanadi. Talaffuzga bog‟liq ovoz pardalari, til, lablar, tanglay, jag‟lar, tishlar
ortikulatsiya apparatini tashkil qiladi. To‟g‟ri talaffuz qilishda undosh va unli
tovushlarni\munosabati katta axamiyatga ega. Shuningdek o‟qituvchi mashg‟uloti
jarayonida to‟g‟ri talaffuzga aniq ko‟rsatib o‟quvchilarni nazorat qilib turishi
kerak
.
Soz va ansanbl: Xor so‟zi – toza intonatsiyaga bog‟liq. “ Intonatsiya “ va “
So‟z “ bir biri bilan uzviy bog‟langan bo‟ladi. Intonatsiya – tovush balandligini
ovozda aniq talaffuz qilishi ma‟nosini anglatadi. Sof intonatsiya ( sozga ) erishish
uchun tovush ovoz bilan aniq talaffuz qilish uchun nafasni aniq qilish, uni o‟z
vaqtida ushlab, keyin ovoz chiqarish, tovush va eshitish qobiliyatini to‟g‟ri
uyg‟unlash muxim. Soz ustida ishlaganda o‟quvchilarning labni sezish qobiliyati
har hil o‟sib boradi, har tomonlama foydali, samara berish jarayondir. Kuylash
malakalarini shakllanishi jarayoni bolalarni har birini o‟z hususiyati va musiqiy
qatiyatiga bog‟liq. Chunki o‟quvchilarda kuylash malakalari bir hil kelmaydi.
Shunday ekan, darsning barcha faoliyat turlari o‟quvchilarni kuylash malakalarini
rivojlantirishga qaratilgan bo‟lishi kerak.
Masalan:
1) Turli ovoz sozlash uchun mashqlarni kuylash orqali, qo‟shiq kuylash malakasini
o‟stirish.
2) Musiqaga, ritimga jo‟r bo‟lish orqali musiqiy o‟quv qobiliyatini o‟stirish.
3) Musiqagamos xarakatlar bajarish orqali ijrochilik malakalarini o‟stirish.
4) O‟quvchilar yoshiga mostinglashi uchun oddiy asarlar orqali musiqani idrok
etish malakalarini o‟stiradi.
Do'stlaringiz bilan baham: 
