Mavzu-Qo’shiq kuylash jarayonida o’quvchilarda nafosat tarbiyasini shakllantirishning o’ziga xos hususiyatlari

 

 

 

 

 

 

 

---

II – bob. 

   Qo‟shiq  kuylash  jarayonida  o‟quvchilarda  nafosat  tarbiyasini  shakllantirishning 

metodologik asoslari. 

II.1. Bolalar ovozini tuzilishi va o‟ziga hos hususiyatlari. 

          Vokal  –  xor  madaniyatini  rivojlantirishida  bolalarni  ovozini  tarbiyalash  va 

asrash  masalasi  juda  katta  axamiyatga  ega.  Xor  bo‟lib  qo‟shiq  kuylash  jarayoni, 

o‟quvchilarning  diqqat  –  e‟tiborini  kuchaytiradi,  xotirasi,  musiqiy  o‟quvi  nutqini 

rivojlantiradi,  ovoz  diapozonini  kengaytiradi.  Qo‟shiq  kuylash  yordamida 

o‟quvchilar , qo‟shiqni so‟z ma‟nosini va musiqa ohangini chuqur idrok etadilar va 

asar  mazmuni  orqali  hayotni  ,  go‟zalikni  idrok  etishni  o‟rganadilar.  Qo‟shiq 

kuylash  faoliyatlarida  o‟quvchilarning  diqqat  –  e‟tibori, ongini  va  faolligi  oshadi, 

zavqlanish  hissi  oshadi,  ijodiy  ijrochilik  xamkorligi  oshadi,  nafosat  tarbiyasi 

shakllanadiva  do‟stona  jamoaga  aylanadi.  Chunki  vakal  –  xor  ishlari  vositasi 

bilangina yoqimli va ohangli, sof jarangdorligiga erishish mumkin. Insonning ovoz 

apparati  o‟ziga  xos  murakkab  “  musiqa  asbobi  bo‟lib  ,  u  o‟zining  rang  barang 

tembr  boyligi,  nihoyatda  nozik  bo‟lib  barcha  muziqa  cholg‟u  asboblarida  ustun 

turadi. Chunki inson ovozi, kuy va so‟zni orgonik payvantlash natijasida, musiqiy 

nutqning  aslma‟nosini  ochib  beradi.  Bu  borada  inson  ovoziga  teng  keladigan 

birorta  xam  musiqa  cholg‟u  asbobi  yo‟q.  Shuning  uchun  xam  inson  ovozi  “ 

gapiruvchi  musiqa  asbobi  deb  ham  yuritiladi.  Qo‟shiq  aytganda  bola 

organizmining  deyarli  xamma  a‟zolari,  ayniqsa  tovush  xosil  qiluvchi,  nafas 

o‟rganlari  va  nerv  to‟qimalari  faol  ishtirok  etadi.  Buning  uchun  bolalar  ovozini 

parvarish  qilish  va  ovoz  hosil  qiladigan,  ovoz  apparatini  extiyot  qilish  haqida 

suhbatlashish mumkin. Qo‟shiq kuylash jarayonida o‟quvchilarni ovozlarini asrash 

jarayonida,  baqirib  so‟zlashmaslik,  kuchanib  kuylamaslik,  sovuq  ichimliklar 

ichmaslik,  nafas  burun  bilan  olib  og‟iz  bilan  chiqarish,  nafasni  rejalab  ishlatish, 

musiqani atrofidagi kuylovchilarni ovozini diqqat bilan eshitish qo‟shilib kuylash, 

bunday  qoidalarga  rioya  qilmasa  ovoz  pardalari  ishkastlanadi.  Ovoz  apparati  : 

kekirdak,  xiqildoq,    xalqum,  nafas  ravog‟i,  ovoz  pardalari,  rezanatorlar,  har  xil 

mushaklardan  va  eshituv  o‟rganlardan  iborat.  Ovoz  yumshoq  ochiq  va  jarangdor 

---

bo‟lsa,bu  ovoz  tempi  yaxshi  xisoblanadi.  “Ovoz  tempi  “  –  tovushning  sifatidir.      

“ Bolalar ovozi “ diskant va alt ovoz partiyalariga bo‟linadi. “ Diskant “ ( soprano ) 

bolalarning yuqori ovozi bo‟lib, u ovoz jarangdor bo‟lib, uning kengligi “ Do ,  - 

Fa,  -  Sol  “  aktavalari  orasida  bo‟ladi.  “  Diskant  “  yengil,  o‟zgaruvchan,  nozik, 

yumshoq, jarangdorlik yangraydi. “ Alt “ – bolalarning pastki ovozi. U kuchli bir 

muncha yo‟g‟on , jarangdor templi bo‟lish bilan extiyotkorlikni talab etadi. Ovoz 

diapozoni    Si  –  Re  –  Oktavaga  bo‟ladi.  OVoz  apparatlari  yil  sayin  rivojlanib, 

sayqallanib boradi. Qo‟shiq kuylash nafosat tarbiyasini bitmas tugalmas ma‟nbai.