Mavzu Pul va inflyatsiya

Inflatsiya xarajatlari. Inflatsiya jarayoni jiddiy xarajatlar bilan
bog‘liq bo‘lib, ularga quyidagilarni kiritish mumkin:
«eskirgan oyoq-kiyimlar» xarajatlari (shoe leather costs).
«menyu» xarajatlari (menu costs).
Kutilayotgan va kutilmagan inflatsiya. Inflatsiyaning oqibatlari
kutilayotgan (expected) yoki kutilmagan (unexpected)ligiga ko‘ra
turlicha bo‘ladi. Kutilayotgan inflatsiya sharoitida iqtisodiy agentlar o‘z
hatti-harakatlari orqali o‘zlarining real daromadlari va pullarining
qadrsizlanishini kamaytirishga, ya’ni minimallashtirishga erishishlari
mumkin. Masalan, kutilayotgan inflatsiya sur’atlariga proporsional
ravishda ishchilar o‘z ish haqlari darajasini ko‘tarilishini, firmalar o‘z
mahsulotlariga narxlarni ko‘tarishni talab qilishlari mumkin. Kreditorlar
kreditlarni real foiz stavkasi (kredit bo‘yicha real daromad) - r va
kutilayotgan inflatsiya darajasi 𝝅𝒆 yig‘indisiga teng bo‘lgan nominal foiz
stavkasi (Rn)da berishga tayyor bo‘ladilar:
Rn = r + 𝝅𝒆
bunda, r – real foiz stavkasi;
𝝅𝒆 - kutilayotgan inflatsiya darajasi.


3.Pulning funksiyalari, ularning ko’rinishlari Pul agregatlari. Likvidlilik. Pulning miqdoriy tenglamasi
Pul iqtisodiy munosabatlarni o’zida aks ettira turib, ma’lum funksiyalarni bajaradi. Pulning mohiyati uning bajaradigan funksiyalarida yanada yaqqolroq namoyon bo’ladi. Biz pulni iqtisodiy kategoriya deb qarab, iqtisodiy jihatdan rivojlangan mamlakatlarda keng tarqalgan funksiyalarini tahlil qilib, pul asosan to’rt funksiyani bajaradi, degan fikrni ta’kid-lamoqchimiz. Bular: qiymat o’lchovi, muomala vositasi, to’lov vosi-tasi va jamg’arma vositasi funksiyalari. Pul qiymat o’lchovi sifatida. Pulning birinchi funksiyasi uning qiymat o’lchovi ekanligidir, ya’ni pul barcha tovarlarning qiy-matini o’lchaydi, ularning bahosini aniqlashda vositachi bo’lib xiz-mat qiladi.
Qiymat o’lchovi funksiyasida pul tovar ishlab chiqarishga sarf-langan ijtimoiy mehnatni ifodalaydi va shu mehnat asosida tovar-ning qiymatini belgilaydi. Pulning bu funksiyasida naqd pullar emas, naqdsiz pullar ishtirok qiladi.  Muomala vositasi funksiyasi. Muomala vositasi funksiya-sida pul yordamida tovar o’zining pul qiymatiga ayirbosh qilinadi. Bu funksiyani bajarish uchun naqd pul bo’lishi lozim. Pulning to’lov vositasi funksiyasi. Pulning to’lov vositasi sifatida ishlatilishi nafaqat tovar kreditga sotilganda sodir bo’ladi, balki barcha jarayonlarda tovar-lar yoki ko’rsatilgan xizmatlar uchun to’lovlar o’sha zahotiyoq naqd pulda amalga oshirilmasa, bunday iqtisodiy munosabatlar pulning to’lov vositasi funksiyasi yuzaga kelishidan dalolat beradi. Pul jamg’arma vositasi. Pulning bu funksiyasi sotish va so-tib olish jarayoniga zarurat bo’lmagan holda yuzaga keladi. Agar tovar ishlab chiqaruvchi tovarni sotgandan keyin uzoq vaqt davomida boshqa tovar sotib olmasa, pul muomala va to’lov aylanmasidan chet-lashadi. Yig’ilgan pullar jamg’arma vositasi funksiyasini bajaradi. Tovar ishlab chiqarish va muomala jarayoni pulni jamg’arishga imkoniyat yaratadi. Jamg’arma ikki yo’nalishda yuzaga kelishi mumkin. Maqsadli jamg’arish yoki umuman jamg’arish. Shunaqa jamg’armalar borki, aniq bir mo’ljal bo’lmagan holda yig’ib boriladi, maqsadli jamg’armada odamlar mashina, asbob-uskuna, uy-joy sotib olish yoki boshqa ma’lum maqsadni amalga oshirish uchun mablag’ jamg’aradilar.