Мавзу. Психоанализнинг пайдо бўлиши ва ривожланиши

Фромм Эрих (1900 – 1980); немис ва америка психологи. Э. Фромм ижтимоий характер муаммосини ўрганиб ижтимоий характернинг бир неча типлари мавжудлиги ҳақидаги хулосага келган: 1) жамғарувчи; 2) эзувчи; 3) пассив; 4) бозор; 5) некрофил (60-йилларда тасвирланган). Э. Фромм у ёки бу ижтимоий характер типи шаклланишининг асосида одамнинг ўз-ўзидан воз кечиш ўзига хослигини белгиловчи қўрқув ётади, деб ҳисоблаган.
1941 йилда Э. Фромм “Озодликдан қочиш” китобини нашр қилди. У бу китобида одамнинг идентичлилик (ўз ноёблигини англаш)га бўлган эҳтиёжларини қондиришга интилиши ва шу билан бирга жамият билан самарали ҳамкорлик қилиши ички зиддиятларга сабаб бўлади, уларни бартараф қилиш эса нафақат конкрет одам, балки жамият тараққиётини ҳам ҳаракатга келтирувчи куч ҳисобланади, деган фикрни илгари сурди. Замонавий цивилизация тараққиёти йўналишини таҳлил қилиб Э. Фромм шундай хулосага келдики, ёлғизлик – бу одам мавжудлигининг ажралмас белгисидир. Инсон мавжудлигининг асосий зиддияти одамнинг озодликка (мустақилликка) интилиши ва шу билан бирга бошқа одамлар ҳамда жамият билан алоқаларга эҳтиёжни ҳис қилишидир. Кўплаб одамлар учун бу зиддиятни бартараф қилиш оғир юк бўлган озодликдан воз кечиш ҳисобланади. Озодликдан воз кечишнинг бундай кўриниши ёки бошқаларнинг иродасига бўйсуниш, ёки бошқаларни ўз иродасига бўйсундиришда намоён бўлади. Озодликдан қочишнинг рақобат шакли Э. Фроммнинг фикрича, одам ихтиёрсиз фаоллик намоён қилиб ижобий озодликка эришадиган муҳаббат ва меҳнат ҳисобланади.