Mavzu: poyasidan tola beradigan o‘simlik tolali zig’IR

Tolali zig‘irni sug‘orish muddatlari, me’yorlari, sharoitga qarab sug‘orish.

Tolali zig‘ir — namsevar o‘simlik, transpiratsiya koyeffitsiyenti 400—450. Urug‘ g‘unchalash-gullash davrida namga juda talabchan. Bu davrda tuproqdagi namlik ChDNS 70 % atroflda bolishi lozim. Gullash davrida tez-tez yomg‘ir yog‘sa, o‘simlik yotib qolishi hamda zamburug‘ kasalliklari bilan zararlanishi mumkin. Sizot suvlar yaqin joylashgan maydonlarda tolali zig‘ir yaxshi o‘smaydi. Yetilish davrida quruq, iliq va quyoshli ob-havo qulay.

Kasalliklari, zararkunandalari va ularga qarshi kurash choralari.

Surunkasiga bir maydonga tolali zig‘irni ekish yoki uni 6—8 yildan erta yana shu maydonga ekish tuproqda fuzarioz, antraknoz, polisporioz kasalliklarini chaqiruvchi zamburug‘lar bakteriyalarining to‘planishiga hamda hosilning keskin kamayishiga yoki to‘la nobud bo‘lishiga olib keladi. Zararkunandalar va kasalliklarga qarshi kurashda urug‘larni dorilash, almashlab ekishni to‘g‘ri tashkil qilish hamda boshqa chora-tadbirlar qo‘llaniladi.

Hosilni yig‘ishtirib olish tizimi, muddatlari, usullari, texnikasi. Tolali zig‘irning yashil, erta sariq, sariq va to‘la pishish fazalarida hosili yig‘ishtiriladi. Yashil pishish fazasida urugk sutsimon suyuqlik bilan to‘lgan bo‘ladi. Bu faza gullash tugashi bilan boshlanadi. Yashil pishish fazasida o‘rilganda tolalar ingichka, ammo mustahkam, pishiq bo‘lmaydi. Erta sariq pishish fazasida poyaning pastki qismidagi barglar qurib to‘kiladi, o‘simlikning uchki qismidagidan boshqa hamma burglar sarg‘ayadi. Urug‘lar yashil sariq, urug‘ tumshuqchasi sariq bo‘ladi. Bu fazada o‘rilgan poyalar tolasi sifati eng yuqori bo‘ladi. Sariq pishish fazasida hamma barglar sarg‘ayadi va ular faqat o‘simlikning uchki qismida saqlanib qoladi. Bu fazada ko‘sakchalar qo‘ng‘ir tusga kira boshlaydi, urug‘lar rangi och-jigarrang boklib, tola sifati yomonlashadi. Tola pishish fazasida hamma barglar tokkilib ketadi, tola sifati past bo‘adi, ko‘sakchalar qokngsir tusga kiradi.

Odatda, tolali zig‘ir hosili erta sariq pishish fazasi. boshlangandan keyin 2—3 kun 4 gach yig‘ishtirishga kirishiladi. Bu davrda o‘rilgan tola sifati eng yuqori, urug‘lar ham texnikaviy pishiq holatida bo‘ladi. Texnikaviy pishiqlik davri 8—10 kun davom etadi, hosilni yig‘ishtirish kechiktirilganda har kuni 2—3 % tola, 1,5 % urug‘ yo‘qotilishi mumkin.

Hosil kombaynlarda (LK—4A) o‘rilganda xarajatlar kamayadi. Poyalar dastalab dalada quritiladi va ular vaqti-vaqti bilan ag‘darilib turiladi.

Kombaynlar bilan o‘rilganda poyani ezish, urugk ko‘sakchalarini taroqlab ajratish, transportga ortish, poyalarni bogklash ishlari amalga oshiriladi.

BogMash LKV—4A kombaynlarida amalga oshiriladi. Poya bog‘lamlari (trestlar) PTN—1 podborshchiklarda bajariladi. Urug‘lar yanchilganda namlik 10 % dan ortiq bo‘lmasligi kerak.

Poyalardagi namlik, tayyorlov manzilgohlariga topshirilayotganda 19 %

bo‘lishi kerak. Namlik 25 % dan ortiq bo‘lganda tayyorlov manzilgohlari

qabul qilmaydi. Poyalarning ifloslanishi 5 % bo‘lishi talab qilinadi. Ifloslanganlik 10 % dan oshsa, bunday poyalar qabul manzilgohlarida qabul qilinmaydi.