Mavzu: populatsiyalarning umumiy tasnifi. Populatsiyaning asosiy xususiyati reja

Turning populyatsion tuzilmasi
Har qanday tur populyatsiyalar tizimidan tarkib topgan.Uning tuzilmasini esa individlarni
xarakatlanishi yoki ma’lum xududga bog’liqlik darajasi,tabiiy to’siqlarni yengib o’ta olishi kabi
biologik xususiyatlari belgilab beradi.U doimiy emas.Organizm o’sishi,tug’ilish,o’lish va boshqa
sabablarga ko’ra,ya’ni tashqi muhitning o’zgarishi, dushmanlar sonining o’zgarishi kabi qator
omillarga bog’liq holda populyatsiyalar ichida o’zgarish vujudga keladi.
Populyatsiyaning jins tuzilmasi. Populyatsiyaning jins tuzilmasi turli yoshdagi guruhlardagi
erkak va urg’ochi individlarning son jihatidan nisbatidir. Populyatsiyadagi jinslar
nisbati, birinchidan, jinsiy xromasomalarning qo’shilishi bilan, ya’ni genetik qonuniyatlarga
bog’liq bo’lsa, ikkinchidan, ma’lum darajada tashqi muhit ham ta’sir etishi mumkin.
Ekologik nuqtai nazardan populyatsiyadagi jinslar nisbatining biror tomonga siljishi ushbu
populyatsiyadagi mavqei bilan bog’liq. Masalan, parazit chuvalchanglar va jamoa bo’lib
yashovchi hasharotlarda erkak jins faqat otalanish jarayonida ishtirok etishdan iborat bo’lgani
uchun jinslar nisbati urg’ochilar tomon siljigan. Sut emizuvchilardan tuyoqlilar orasida ham ana
shunday nisbat kuzatiladi. Monogam yirtqich sutemizuvchilar va qushlarda erkak jins bolalarga
va urg’ochi jinsga ozuqa topishda ishtirok etadi. Shuning uchun jinlar nisbati teng.Populyatsiya
evolyutsiyasi uchun urg’ochi organizmlarning soni muhim ahamiyatga ega. Masalan, odamlar
populyatsiyasining potensial o’sishi o’smir va qariyalarga nisbatan 15 yoshdan 35 yoshgacha
bo’lgan ayollar hisobiga to’g’ri keladi. Populyatsiyadagi individlarning nobud bo’lishi, jinslar
nisbati amaliy ahamiyatga ham ega.Bu hol ko’proq sut emizuvchi hayvonlar uchun tagishlidir.
Populytsiyadagi jinslar nisbati genetik qonuniyatlarga bog’liq bo’lib qolmasdan, balki ma’lum
darajada tashqi muhit ta’siriga ham bog’liq bo’ladi. Masalan, o’rmon chumolilari temperatura -
20 °C dan past bo’lganda faqat erkak chumolilar, yuqori haroratda esa deyarli urg’ochi
chumolilar rivojlanadi.