Mavzu: O‘zbekiston iqtisodiyotiga investitsiyalar jalb etish hajmlarini ko‘paytirihsning omillari

Mavzu:O‘zbekiston iqtisodiyotiga investitsiyalar jalb etish hajmlarini ko‘paytirihsning omillari.

Reja:

1.Investitsiyalarning mohiyati, grafigi va funksiyasi

2.Investitsiyalar dinamikasini belgilovchi foiz stavkasidan boshqa omillar

3.Oʻzbekiston Respublikasida amalga oshirilayotgan investitsion siyosat

Investitsiyalarning mohiyati, grafigi va funksiyasi

• Investitsiyalar yoki kapital qoʻyilmalar – bu, hali buyumlashmagan, lekin ishlab chiqarish vositalariga qoʻyilgan kapitaldir. Oʻzining moliyaviy shakliga koʻra, ular foyda olish maqsadida xoʻjalik faoliyatiga qoʻyilgan aktivlar hisoblansa, iqtisodiy mohiyatiga koʻra investitsiyalar yangi korxonalar qurish, uzoq muddat xizmat koʻrsatuvchi mashina va asbob-uskunalarni yakuniy sotib olishga hamda shu bilan bogʻliq boʻlgan aylanma kapitalning oʻzgarishiga ketgan xarajatlardir. Shuningdek, investitsiyalar tarkibiga uy-joy qurilishiga ketgan xarajatlar ham kiritiladi.

Investitsiyalarni turlicha guruhlash mumkin. Makroiqtisodiy tahlilda eng koʻp duch kelinadigan guruhlashda investitsiyalar investitsiyalash obyektiga koʻra uch turga boʻlinadi:
Ishlab chiqarish investitsiyalari
Tovar-moddiy zaxiralariga investitsiya
Uy-joy qurilishiga investitsiya

Avtonom investitsiya funksiyasi quyidagi koʻrinishga ega: I = e - dR

• Avtonom investitsiyalar grafigi

Investitsiyalar dinamikasini belgilovchi foiz stavkasidan boshqa omillar

• Investitsiyalar dinamikasini belgilovchi eng muhim omillardan biri boʻlib kutilayotgan sof foyda normasi hisoblanadi. Agar real foiz stavkasi bilan investitsiya xarajatlari miqdori oʻrtasida teskari bogʻliqlik boʻlsa, kutilayotgan sof foyda normasi (KSFN) dinamikasi bilan investitsiya xarajatlari oʻrtasida toʻgʻri bogʻliqlik bor
• Agarda kutilayotgan foyda me’yori foiz stavkasidan yuqori boʻlsa, investitsiyalash foydali va aksincha, foiz stavkasi kutilayotgan foyda miqdoridan yuqori boʻlsa, investitsiyalash foydali boʻlmay qoladi.
• Misol uchun, zavodga 100000 soʻmlik yangi stanok sotib olindi. Yangi stanokni qoʻllashdan zavod 10.000 soʻm sof foyda olgan boʻlsin. Kutilayotgan sof foyda normasi quyidagicha aniqlanadi:
• KSFN = 10000 / 100000 x 100 = 10%.

Investitsiya xarajatlari dinamikasiga ta’sir etuvchi boshqa quyidagi omillar ham kiradi:

• Investitsiya xarajatlari dinamikasiga ta’sir etuvchi boshqa quyidagi omillar ham kiradi:
• 1. Soliqqa tortish darajasi;
• 2. Ishlab chiqarish texnologiyalaridagi oʻzgarishlar;
• 3. Mavjud boʻlgan asosiy kapital miqdori;
• 4. Investorlarning kutishi;
• 5. Yalpi daromadlarning oʻzgarishi

Oʻzbekiston Respublikasida amalga oshirilayotgan investitsion siyosat

• Moliyalashtirish manbalari boʻyicha asosiy kapitalga investitsiyalar joriy davrda asosiy kapitalga kiritilgan investitsiyalar hajmi 60 719,2 mlrd soʻmni yoki oʻtgan yilning mos davriga nisbatan 107,1 %ni tashkil etdi. Moliyalashtirish manbalari boʻyicha tahlil qilinganda, joriy davrda oʻzlashtirilgan asosiy kapitalga investitsiyalarning katta qismi jalb etilgan mablagʻlar hisobiga toʻgʻri keldi — 34 057,3 mlrd soʻm yoki jami oʻzlashtirilgan investitsiyalarning 56%i, korxona va aholining oʻz mablagʻlari hisobidan esa 26 673,5 mlrd soʻm yoki jami oʻzlashtirilgan investitsiyalarning 44 %i oʻzlashtirildi.
• Asosiy kapitalga investitsiyalarning markazlashganlik darajasidan kelib chiqib tahlil qiladigan boʻlsak, markazlashgan moliyalashtirish manbalari hisobidan 14 975,1 mlrd soʻm yoki jami oʻzlashtirilgan investitsiyalarning 25%ini hamda markazlashmagan moliyalashtirish manbalari hisobidan 45 744, 2 mlrd soʻm yoki jami oʻzlashtirilgan investitsiyalarning 75%i oʻzlashtirildi

Ishlab chiqarish sanoatiga investitsiyalar hajmi 8 746,8 mlrd soʻmni va jami investitsiyalardagi ulushi 14,4%ni tashkil etdi. Ishlab chiqarish sanoati tarkibida eng koʻp investitsiya oʻzlashtirilgan 3 faoliyat turi quyidagilar: metallurgiya sanoati 1 305,6 mlrd soʻm (jami asosiy kapitalga investitsiyalardagi ulushi 2,2%), oziq-ovqat, ichimlik, tamaki mahsulotlari ishlab chiqarishi 1.265,4 mlrd soʻm (2,1%), tekstil mahsulotlari ishlab chiqarishi 1 177,7 mlrd soʻm (1,9%).

• Ishlab chiqarish sanoatiga investitsiyalar hajmi 8 746,8 mlrd soʻmni va jami investitsiyalardagi ulushi 14,4%ni tashkil etdi. Ishlab chiqarish sanoati tarkibida eng koʻp investitsiya oʻzlashtirilgan 3 faoliyat turi quyidagilar: metallurgiya sanoati 1 305,6 mlrd soʻm (jami asosiy kapitalga investitsiyalardagi ulushi 2,2%), oziq-ovqat, ichimlik, tamaki mahsulotlari ishlab chiqarishi 1.265,4 mlrd soʻm (2,1%), tekstil mahsulotlari ishlab chiqarishi 1 177,7 mlrd soʻm (1,9%).
• Shuningdek, Oʻzbekiston Respublikasi kafolati ostidagi xorijiy in-vestitsiya va kreditlar hisobidan amalga oshirilayotgan investitsiya loyi-halari: Angren erkin iqtisodiy zonasida qishloq xoʻjaligi va avtomobil shinalarini konveyr usulida ishlab chiqarishni tashkil etish, kimyo sanoatida azot kislotasini ishlab chiqarishni tashkil etish, Buxoro va Samarqand viloyatlarida kanalizatsiya tizimini tozalash inshootlarini rekonstruksiya qilish, Buxoro viloyatining Olot va Qorakoʻl tumanlarini ichimlik suvi bilan taʼminlash tizimini yaxshilash, hududiy avtomobil yoʻllarini rivojlantirish (2 va 3 bosqich), Toshkent shahri koʻchalarini yoritish tizimida energiya tejovchi texnologiyalarni joriy etish kabi loyi-halar amalga oshirilmoqda.

Etiboringiz uchun raxmat!