Mavzu: O’simliklar to’qimalari va ularning qishloq xo’jaligidagi ahamiyati

O'simliklaming turli xil Qoplovchi to‘qimalari gerbetsidlar (begona o ‘simliklarni kimyoviy usulda yo‘qotish maqsadida ishlab chiqarilgan preparatlar) ta’siriga nisbatan javob reak­ siyasi ham aynan, kutikula qavati qalinligiga bog‘liq.

• O'simliklaming turli xil Qoplovchi to‘qimalari gerbetsidlar (begona o ‘simliklarni kimyoviy usulda yo‘qotish maqsadida ishlab chiqarilgan preparatlar) ta’siriga nisbatan javob reak­ siyasi ham aynan, kutikula qavati qalinligiga bog‘liq.
• Ayrim o‘simlik turlarida kutikula qavatida sintezlanuvchi mumsimon moddalar miqdori turli xil amaliy maqsadlarda foydalanish uchun ajratib olinadi. Masalan, kamaba (Carnauba) o ‘simlik turining barglari kutikula qavatida to‘planuvchi mumsimon moddalardan qadimdan turli xil mahsulotlarning yuza qavatini mumlash maqsadlarida foydalanilgan. Qadimda o ‘simlik barglaridan ajratib olingan mumsimon moddalardan shamlar tayyorlangan. 0 ‘simlik barglarining epidermis qavati hujayralari o‘zaro perpendikular holatda joylashgan bo‘lib, mikroskop ostida o ‘ziga xos mozaika shaklida ko‘rinadi. 0 ‘simlik ildizi epidermis qavatida naychasimon kengaygan sohalar hosil bo‘ladi va bu sohalar - ildiz tuklarideb nomlanadi

• Ildiz tuklari ildizning tashqi so‘ruvchi yuza maydonini kattalashtiradi. O‘simlikning yer ustki qismi organlarining epidermis qavatida ham turli xil tipdagi tuklar shakllanadi. Bu tukchalar trixomalar deb atalib, bitta yoki bir nechta hujayralardan tashkil topadi.
• Tukchalar (trixomalar) oddiy yoki bezli bo‘ladi. Oddiy tukchalar tezda nobud bo‘ladi va ichi havo bilan to‘ladi. Yosh barglarda oddiy tukchalar quyosh nurini kam singdirib, bug‘lanishni kamaytiradi. Bezli tuklar yalpizdoshlar oilasi vakillarida kuchli rivojlangan bo‘Iib, turli efirlarni ajratadi. 0‘simlik barglarining epidermis qavatida ustitsalar (barg og‘izchalari) mavjud bo‘lib, ular ikkita loviyasimon hujayralardan iborat bo‘ladi. Barg og‘izchalari ortiqcha suv bug‘lanishini boshqarishda va gaz almashinishida ishtirok etadi Shuningdek, o'simliklarda ksilema, sklerenxima hujayralarining rivojlanish darajasi ham tashqi ekologik muhitga bog‘Iiq.Masalan, suv muhitida o‘suvchi o‘simlik turlarida ksilema qavati hujayralari kuchsiz darajada rivojlangan bo'lib, quruqlik sharoitida o'suvchi daraxtsimon o ‘simliklarda esa - ksilema hujayralari juda yaxshi rivojlanadi. Ko‘p yillik o ‘simliklarda va daraxtlarda epiderma o ‘rnini periderma qavati egallaydi

• Periderma.
• Daraxtsimon o'simliklarda epiderma qavati hujayralari o ‘rnini periderma qavati egallaydi.
• Periderma uch qavatdan: po‘kak, fellogen (po‘kak kambiysi) va fellodermadan iborat. .
• Sovuq tushishi bilan epiderma hujayralarida suberin moddasi sinezlanadi va natijada po‘kak qavati shakllanadi. Po‘kak qavati o ‘lik hujayralardan tashkil topgan bo'Iib. o ‘zidan suv va gazlarni o‘tkazmaydi. Fellogen yoki po‘kak kambiysi hujayralari tirik, yupqa po‘stli, cho'ziq yadroli, yassi shaklli hujayralardan iborat bo'ladi.
• Periderma qavati hujayralari asosan, daraxtlaming tashqi qobig‘ini tashkil qiladi va ma’lum darajada to‘g ‘ri burchak shaklidagi qutisimion hujayralardan iborat bo'ladi. Ayrim o'simliklarda kambiy hujayralari erkin holatda joylashgan parenxima hujayralaridan tashkil topgan cho'ntaksimon sohalami hosil qiladi. Bu sohalarda suberinmoddasi sintezlanmaydi.