|
Dastur tahdidlari
Operatsion tizim jarayonlari va yadrosi belgilangan vazifani ko'rsatmalarga muvofiq
bajaradi. Agar foydalanuvchi dasturi ushbu jarayonni zararli vazifalarni bajarishga
majbur qilgan bo'lsa, u "Dastur tahdidlari" deb nomlanadi. Dastur tahdidining keng
tarqalgan misollaridan biri bu kompyuterda o'rnatilgan dastur bo'lib, u
foydalanuvchi hisob ma'lumotlarini tarmoq orqali ba'zi xakerlarga saqlashi va
yuborishi mumkin. Quyida ba'zi taniqli dastur tahdidlari ro'yxati keltirilgan.
Troyan oti - Bunday dastur foydalanuvchining kirish ma'lumotlarini tuzoqqa oladi
va ularni keyinchalik kompyuterga kirishi va tizim resurslariga kira oladigan
zararli foydalanuvchiga yuborish uchun saqlaydi
.
Tuzoq eshigi - Agar dastur talabga muvofiq ishlashga mo'ljallangan bo'lsa, uning
kodida xavfsizlik teshigi bo'lsa va foydalanuvchini bilmagan holda noqonuniy
harakatni amalga oshirsa, u tuzoq eshigiga ega deb ataladi.
Mantiqiy bomba - Mantiqiy bomba - bu dastur faqat ma'lum shartlar bajarilganda
noto'g'ri harakat qiladigan holat, aks holda u haqiqiy dastur sifatida ishlaydi. Uni
aniqlash qiyinroq.
Virus - Virus nomidan ko'rinib turibdiki, kompyuter tizimida o'zini ko'paytirishi
mumkin. Ular juda xavflidir va foydalanuvchi fayllarini o'zgartirishi/o'chirishi,
ishdan chiqish tizimlari. Virus odatda dasturga kiritilgan kichik koddir.
Foydalanuvchi dasturga kirishi bilan virus boshqa fayllar/dasturlarga joylasha
boshlaydi va tizimni foydalanuvchi uchun yaroqsiz holga keltirishi mumkin.
Tizim tahdidlari
Tizim tahdidlari foydalanuvchini muammoga duchor qilish uchun tizim xizmatlari
va tarmoq ulanishlaridan noto'g'ri foydalanishni anglatadi. Tizim tahdidlari dastur
hujumi deb ataladigan to'liq tarmoqda dastur tahdidlarini ishga tushirish uchun
ishlatilishi mumkin. Tizim tahdidlari shunday muhit yaratadiki, operatsion tizim
resurslari/foydalanuvchi fayllari noto'g'ri ishlatiladi. Quyida ba'zi taniqli tizim
tahdidlari ro'yxati keltirilgan.
Worm - Worm - bu tizim resurslaridan haddan tashqari darajada foydalanish orqali
tizim ish faoliyatini pasaytiradigan jarayon. Worm jarayoni o'zining bir nechta
nusxalarini yaratadi, bu erda har bir nusxa tizim resurslaridan foydalanadi va
boshqa barcha jarayonlar kerakli resurslarni olishiga to'sqinlik qiladi. Qurtlar
jarayonlari hatto butun tarmoqni o'chirib qo'yishi mumkin.
Portni skanerlash - Portni skanerlash xaker tizimga hujum qilish uchun tizim
zaifliklarini aniqlay oladigan mexanizm yoki vositadir.
Xizmat ko'rsatishni rad etish - Xizmatni rad etish hujumlari odatda
foydalanuvchining tizimdan qonuniy foydalanishiga to'sqinlik qiladi. Masalan,
agar xizmatni rad etish brauzer kontenti sozlamalariga hujum qilsa, foydalanuvchi
internetdan foydalana olmasligi mumkin.
Kompyuter xavfsizligi tasnifi
AQSh Mudofaa vazirligi ishonchli kompyuter tizimini baholash mezonlariga ko'ra,
kompyuter tizimlarida to'rtta xavfsizlik tasnifi mavjud: A, B, C va D. Bu tizimlar
va xavfsizlik yechimlarining xavfsizligini aniqlash va modellashtirish uchun keng
qo'llaniladigan spetsifikatsiyalar. Quyida har bir tasnifning qisqacha tavsifi
keltirilgan.
XULOSA
Insoniyat rivojlanish bosqichlarini diqqat bilan tahlil qilish natijalari shuni
ko‘rsatadiki, bu bosqichlarni belgilovchi xususiyatlar insonni axborotlarni
saqlash, uzatish va ishlov berish vosita va
usullari bilan qat’iy bog‘langandir.
Bunda axborotga ishlov berish tezligi, ayniqsa, axborotni uzatish tezligi
muhim ahamiyat kasb etadi.Turfa axborotlarni qabul qilish, uzatish, eslab
qolish va
ma’lum tarzda ishlov berish xususiyati jonli olamning asosiy belgisi
hisoblanadi. Bu xususiyatlar u yoki bu darajada jonzotlar,
o‘simliklar va hatto
bakteriyalarga ham xos xususiyatdir. Haqiqatan
ham, o‘simliklar ham,
jonzotlar ham tashqi muhit haroratiga va alohida predmetlar holatiga u yoki
bu tarzda javob qaytaradilar. Tashqi muhitdan biror-bir axborotni olgandan
so‘ng, tirik organizmlar ma’lum tarzda ularga ishlov beradilar va olgan natijalari
asosida biror-bir javob qaytaradilar. Tirik organizmlar tashqi muhitdan
nafaqat axborot oladilar,
balki o‘zlari ham tashqi muhitga axborot uzatadilar,
muhimroq axborotlarni eslab qoladilar. Xulosa qilib aytganda, tirik
organizmlar turfa axborotlarni qabul qilish, uzatish, saqlash va ishlov
berish yordamida o‘z hayot faoliyatini ta’minlaydilar. Inson ham, barcha
tirik organizmlar kabi, o‘zining his qilish organlari yordamida tashqi
muhitdan axborot oladi. Axborot manbayi
bo‘lib, uni saqlash va uzatish
uchun xizmat qiladigan ixtiyoriy moddiy muhit hisoblanadi. Inson
o‘z hayoti
davomida har soniyada axborotni qabul qilish, uzatish, ishlov berish va
saqlash zaruriyatiga duch keladi.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
1)
https://www.tutorialspoint.com/operating_system/os_security.htm
2)
https://www.coursehero.com/file/51881403.HTM
3)
"Fan va texnologiyalar Markazi" bosmaxonasida chop etildi. Toshkent sh.,
Olmazor, 171.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
