Mavzu: Oltingugurt, fosfor va temirni tabiatda aylanishida mikroorganizmlarning ro’li

Fotosintezlovchi purpur va yashil oltingugurt bakteriyalari ham oksidlanish qobiliyatiga ega. Ammo ular asosan vodorod sulfidli muhitda yashaganligi uchun, tuproqda katta rol o‘ynaydilar. Xemoorganogetrotrof organizmlar Basilus Psevdomonas. Aktinomisealar va ba’zi zamburuglar) kukunsimon oltingugurtni oksidlaydilar. Oltingugurt sulfatli birikmalarni qaytaruvchi mikroorganizmlarga kelsak, ular ikki spora hosil qilmaydigan (Desulfovibrio) va spora hosil qiladigan (Desulfatomakulum) vakillaridir. Bulardan birinchi guruh obligat anaeroblar, Mezofil (optimal harorat 30o S), dengiz suvida chuchuk suvda, tuproqda uchraydilar.

Fosforli organik birikmalar o‘zgarishi. O‘simliklar oziqlanishidagi ahamiyati bo‘yicha fosfor azotdan keyin ikkinchi o‘rinda turadi. Fosfor tuproqda, o‘simliklarda va mikroorganizmlarda, organik va anorganik

birikmalar tarkibida uchraydi. Tuproqda fosfor har xil holatda bo‘ladi. 1.Kalsiy fosfatlar (apatit, oksiapatit, ftorapatit, fosforitlar) fosfat yoki temir oksifosfati (vivianit) holdagi birlamchi minerallar hamda uchraydi. 2. Har xil tuproqlardagi fosforning 25-28% ni organik shaklda uchrab, tuproq organik moddasining 0,5-2% gacha miqdorini tashkil etadi. Tuproqga fosfor o‘simlik, hayvon qoldiqlari va minerpal o‘gitlar orkali kiradi.

Qishloq xo‘jalik o‘simliklari tarkibida 0,05-0,5% fosfor bo‘ladi. O‘simliklarda ham hayvonlardagi kabi organik formada (fitin, fosolipidlar, NK, ATF va x.k.) mavjud bo‘ladi. Azot, oltingugurtlar to‘qimalarda qaytarilgan shaklda uchrasa, fosfor fosfatlar holida oksidlanishgan shaklda uchraydi. Organik shakldagi fosfor parchalanishini Psevdomonas, Basillus avlodiga mansub bakteriyalar, Penisillium, Aspergillus, Rizopus, Trixotekium, Alternariya avlodi vakillari, aktinomisetlar va boshqa mikroorganizmlar amalga oshiradilar. Organik moddalarni parchalanish jarayonida o‘z hujayralarida ma’lum miqdorini olib qoladilar. Shuning uchun fosfor yetishmaydigan tuproqlarga fosforning organik shaklini kiritishi o‘simliklar fosforlik oziqlanishini yaxshilaydi.