Mavzu: obyektga yo'naltirilgan dasturlash tushunchasi reja: Inkapsulyasiya, polimorfizm, vorislik

---

8- MA’RUZA 
 
MAVZU: OBYEKTGA YO'NALTIRILGAN DASTURLASH 
TUSHUNCHASI 
 
Reja: 
1.
 
Inkapsulyasiya, polimorfizm, vorislik; 
2.
 
Obektga yo`naltirilgan dasturlash tushunchasi; 
3.
 
Obyektlar trassirovkasi; 
4.
 
Nusxalash konstruktori. 
 
Annotatsiya: 
Ushbu ma’ruzada obyektga yo’naltirilgan dasturlash 
tamoyillari (inkapsulyatsiya, polimorfizm, vorislik) haqida ma’lumotlar keltirilgan. 
Kalit so’zlar:
 inkapsulyatsiya, sinf, OYD, konstruktor va destruktor, ro’yxat, 
manzil, tugun, adres olish &, bo’shatish, ko’rsatkich, inkapsulyatsiya, sinf, OYD, 
konstruktor va destruktor. 
 
1. Inkapsulyasiya, polimorfizm, vorislik 
Obyektga yo’naltirilgan dasturlash (OYD) – bu dasturlashga yangi bir 
yondashuvdir. Hisoblash texnikasining rivojlanishi va yechilayotgan masalalarni 
tobora murakkablashuvi dasturlashning turli modellarini (paradigmalarini) yuzaga 
kelishiga sabab bo’lmoqda. Birinchi kompilyatorlarda (masalan, FORTRAN tili) 
dasturlashning funksiyalardan foydalanishga asoslangan prosedura modelini qo’llab 
quvvatlagan. Bu model yordamida dastur tuzuvchi bir nechta ming satrli dasturlarni 

---

yozishi mumkin edi. Rivojlanishning keyingi bosqichida dasturlarning strukturali 
modeli paydo bo’ldi va ALGOL, Pascal va C tillari kompilyatorlarida o’z aksini 
topdi. Strukturali dasturlashning mohiyati – dasturni o’zaro bog’langan proseduralar 
(bloklar) va ular qayta ishlaydigan berilganlarning majmuasi deb qarashdan iborat. 
Ushbu model dastur bloklari keng qo’llashga, GOTO operatoridan imkon qadar kam 
foydalanishga tayangan va unda dastur tuzuvchi o’n ming satrdan ortiq dasturlarni 
yarata olgan. Yaratilgan dasturni prosedurali modelga nisbatan sozlash va nazorat 
qilish oson kechgan. 
Murakkab masalalarni yechish uchun dasturlashning yangi uslubiga zarurat 
paydo bo’ldiki, u OYD modelida amalga oshirildi. OYD modeli bir nechta tayanch 
konsepsiyalarga asoslanadi. 
Berilganlarni abstraksiyalash – berilganlarni yangi turini yaratish imkoniyati 
bo’lib, bu turlar bilan xuddi berilganlarning tayanch turlari bilan ishlagandek ishlash 
mumkin. Odatda yangi turlarni berilganlarning abstrakt turi deyiladi, garchi ularni 
soddaroq qilib “foydalanuvchi tomonidan aniqlangan tur” deb atash mumkin. 
Inkapsulyasiya – bu berilganlar va ularni qayta ishlovchi kodni birlashtirish 
mexanizmidir. Inkapsulyasiya berilganlar va kodni tashqi ta’sirdan saqlash imkonini 
beradi.