Mavzu. Nobikir yo’l to’SHAMALARINI LOYIHALASH Nobikir yo’l тo’shamalarini hisoblash

umum

umum

16.8-rasm. Ikki qatlamli tizimning yuqorigi qatlamining elastiklik modulini aniqlash uchun nomogramma (E₂/E_umum nisbat, ya’ni pastki qatlam elastik moduli E₂ ning ikki qatlamli tizimning ekvivalent moduli E_umum ga nisbati egri chiziqlardagi raqamlar bilan ko’rsatilgan).

2. Butun yo’l to’shamasining umumiy elastiklik moduli E_um, qoplamaning E₁ uchun qabul qilinadigan elastiklik moduli E va qoplamaning konstruktiv qabul qilingan qalinligi h ning ma’lum qiymatlaridan kelib chiqib, yo’l to’shamasining qoplama ostida joylashgan qatlamlarining yig’indi modulini aniqlaymiz. qoplama ostidagi qatlamlar - «asos - sovuqdan himoyalash qatlami - grunt» tizimining yig’indi moduli E_umum.a-s-gr ni E₁ deb abul qilamiz.

Buning uchun abssissalar o’qiga (16.9-rasm) h/D nisbatni qo’yamiz va bu nuqtadan nomogramma maydonida E_umum/E₁=E_umuma-s-g-r/E nisbatga mos keluvchi chiziq bilan kesishguncha perpendikulyar chiqaramiz.
Kesishish nuqtasidan ordinatalar o’qiga perpendikulyar o’tkazib,
E₂/E₁=E_{umum a-s-gr}/E nisbatni olamiz, bundan qidirilayotgan modul E_{umum a-s-gr} ni

E_umum /E₁ =0.9

_umum

topamiz.




16.9-rasm. Ikki qatlamli tizimning umumiy elastiklik modulini aniqlash uchun omogramma (E_umum/E₁ nisbat egri chiziqlardagi raqamlar bilan ko’rsatilgan).

3. Umumiy modullar E_{umum a-s-gr} va E_{umum s-gr} ni hamda yo’l to’shamasi asosi qatlamining moduli E_o ni bilgan holda nomogramma bo’yicha (16.8-rasmga .) ordinatalar shkalasi E₂/E₁=E_{umum s-gr}/E_o dan va nomogramma maydonidagi chiziq E_umum/E₁=E_{umum a-s-gr}/E_o dan foydalanib, qidirilayotgan nisbat h_asos/D ni topamiz.

Hisoblash tartibi 16.10-rasmda ko’rsatilgan.
Yuqorida bayon etilganlardan ko’rinib turibdiki, konstruktiv qatlamlarning joylashish tartibi va ulardan ba’zilarining qalinligi yo’l to’shamalarini hisoblashda loyihalovchi tomonidan belgilanadi. Shuning uchun qolgan qatlamlarning hisoblab aniqlanadigan qalinliklari qandaydir darajada bu yechimlarning muvaffaqiyatligiga bog’liq. Prof. A.K.Birulya (Хarkov avtomobil-yo’l instituti) turli materiallardan teng mustahkam yo’l to’shamalarini konstruksiyalash va hisoblash usulini taklif etadi. Bu usul yo’l to’shamalari konstruktiv qatlamlarining elastiklik modulini chuqurlik ortishi bilan qonuniyatli o’zgartirish zarur degan fikrga asoslangan.

16.10-rasm. Nobikir yo’l to’shamasining qalinligini hisoblash tartibi:
a - to’shama sxemasi va hisobiy kattaliklar; b - hisoblash tartibi; 1-3 - hisoblash bosqichlari.

Bunda to’shamaning zarur umumiy moduli shu paragrafda yuqorida bayon etilganlarga ko’ra qabul qilinadi.

Yo’l to’shamasi konstruktiv qatlamlarining elastiklik modulini o’zgartirish prof. B.I.Kogan formulasi bidan ifodalanadigan qonuniyatga mos kelishi kerak:
(16.9)
bu yerda E_o- to’shama gruntning elastiklik moduli; N - yo’l to’shamasining qalinligi; Z - 16.11-rasmda ko’rsatilgan koordinatalar tizimida qaralayotgan nuqtaning koordinatasi;  - elastiklik modulining chuqurlik bo’yicha o’zgarish intensivligini tavsiflovchi koeffitsiyent.
 ning qiymati to’shama qatlam sirtida elastiklik modulining E_o ga, qoplamaning sirtida esa qoplama materialining elastiklik moduli E_l ga teng bo’lishi kerak, degan shartdan topiladi (16.9) tenglamaga Z=-H ni o’yib, E_v=E_oye^ ni olamiz, bundan = .



16.11-rasm. Хarkov avtomobil-yo’llari instituti (ХADI) ishlab chiqqan yo’l to’shamalarini konstruksiyasiga va hisoblash usuliga oid sxema:
a - chuqurlik bo’yicha elastiklik modullari o’zgaradigan qatlamlarning sxemasi; b- yo’l to’shamalarini konstruksiyalashda qatlamlarni joylashtirish.

Yo’l to’shamasining cho’kishi R radiusli doirada tekis taqsimlangan yuklama ta’sir etganida kuchlanishlarning prof. B.I.Kogan bo’yicha yuqorida bayon qilingan taqsimlanishida quyidagi bog’liqlik bilan ifodalanadi:

(16.10)
bu yerda ₁=E_v/E_umum - ko’p qatlamli tizimni bir jinsli yarim bo’shliqa keltirish koeffitsiyenti; E_umum - yo’l to’shamasining hisoblangan umumiy elastiklik moduli.
Yo’l to’shamasi qatlamlarining umumiy qalinligi R/H va E_v/E_o nisbatlar asosida grafik bo’yicha aniqlanadi (16.12-rasm).
Elastiklik modulining chuqurlik bo’yicha taqsimlanishi nazariy epyurasini qurib (16.11-rasm, b ga .), bu epyurada turli materiallarning qatlamlari shunday joylashtiriladiki, bunda har qaysi qatlam qalinligining o’rtasida modulning qiymati shu materialning moduliga teng bo’lsin. Yo’l to’shamasi modullari pog’onali epyuralarining yuzi nazariy egri chiziq bilan chegaralangan yuzaga teng bo’lishi kerak.



E_v/E_umum

16.12-rasm. Yo’l to’sha-masi qalinligini aniqlash grafigi.

E_v/E₀

16.13 - rasmda yo’l to’shamasining uch varianti keltirilgan; ularning jami qalinligi 75 sm bo’lib, umumiy moduli E_umum=218 MPa ga teng.

16.13-rasm. Yo’l to’shamalarining ХADI usuli bilan hisoblangan konstruksiyalari:

1 - ikki qatlamli asfaltbeton; 2 - qurilmada organik bog’lovchilar bilan ishlov berilgan chaqiq tosh; 3 - yirikligi bo’yicha saralangan chaqiq tosh; 4 - organik bog’lovchilar bilan ishlov berilgan saralangan chaqiq tosh aralashmasi; 5 - chaqiq tosh qo’shib va bog’lovchilar bilan ishlov berib mustahkamlangan grunt; 6 - yirikligi bo’yicha saralanmagan chaqiq tosh; 7 - chaqiq tosh qo’shib mustahkamlangan grunt; 8 - organik bog’lovchilar bilan ishlov berilgan grunt; 9 - biroz chaqiq tosh qo’shib mustahkamlangan grunt.