Мавзу: Нефткимёвий синтезлар Режа: Нефтни қайта ишлаш жараёнида содир бўладиган реакциялар Нефть таркибидаги углеводородлар

Дистиллятларни гидротозалаш жараёни

Каталитик гидротозалаш жараёни нефть маҳсулотларини яхшилаш ва барқарорлигини ошириш мақсадида уларни олтингугуртли, азотли, кислородли ва металлорганик бирикмалардан тозалашда қўлланилади. Шу билан биргаликда тўйинмаган углеводородлар ҳам қисман тўйинадилар. Гидротозалаш учун деярли ҳамма нефть ёқилғилари жалб қилинади. Бу тўғридан-тўғри ҳайдаб ва иккиламчи келиб чиқишга эга бўлган бензин, керосин, реактив ва дизель ёқилғиси, мазут ва вакуум–газойллардир. Жараён сурков мойлари ва парафин компонентларини ҳидсизлантириш учун ҳам қўлланилади.
Юқорида келтирилган энг аҳамиятли кимёвий жараёнларнинг қисқача тавсифидан кўриниб турибдики, нефтни қайта ишлаш ва нефткимёвий саноатдаги кимёвий реакциялар технологик шароитлари (босим, атмосфера босимидан то 20,0 МПа гача, ҳарорат, 100 дан 700⁰С гача) ва ишлатилган катализаторлар билан бир–биридан анчагина фарқ қилар эка
2.Нефть таркибидаги углеводородлар
Кўпчилик нефть ўз таркибида тўйинган углеводородларни (алканлар, метан углеводородлар ёки парафин углеводородлар (гомологлари)деб ҳам аталади), циклоалканларни (нафтен углеводородлар) ва ароматик углеводородларни (аренлар) сақлайди.
Нефть қайси кондан қазиб чиқарилганлигига қараб таркиби турлича бўлади. Айрим ҳолларда бир региондан қазиб олинган нефть иккинчи региондагидан кескин фарқ қилиши мумкин. Масалан, Волгоград вилоятидаги ва Фарғона водийсидаги нефтлар.
C_nH_2n+2 қаторидаги углеводородлар ҳамма нефть таркибида мавжуд бўлиб, унинг фракцияларини асосий таркибига киради. Метан углеводородлар фракцияларда бир текис тақсимланмайди. Улар асосан, нефть газлари ва бензин, керосин фракцияларида концентрланган бўлади. Мой фракцияларда эса, уларнинг миқдори кескин камаяди. Айрим нефтларнинг юқори фракцияларида амалда парафинлар бўлмайди.


Газ ҳолидаги алканлар
С₁–С₄ углеводородлар; метан, этан, пропан, бутан, изобутан, ҳамда 2,2–диметилпропан (С₅Н₁₂)–неопентан нормал шароитда газ ҳолида бўлади. Буларнинг ҳаммаси табиий ва нефть газлари таркибига киради.
Газ конлари уч хил турда бўлиши мумкин:
Тоза газ конлари. Газ конденсати конлари. Нефть конлари.
Биринчи турдаги газ конлари табиий газ конлари деб, асосан метандан ташкил топган бўлади. Метанга қўшимча сифатида оз миқдорда этан, пропан, бутан, пентаннинг буғлари, шунингдек анорганик бирикмалар; СО₂, N₂ ва айрим ҳолларда H₂S бўлиши мумкин.
Республикамизнинг Шўртан газ конидаги табиий газининг таркиби қуйидагича (7.1. жадвал).