Mavzu: Motivlashtirish

Menejerning asosiy funksiyasi sifatida motivlashtirish ahamiyati
Motivlashtirishda X (iks) va U (igrek) nazariyalari ham alohida o‘rinni tutadi. Bu nazariyalarning muallifi amerikalik ruxshunos D.Mak Gregor bo‘lib, u boshqaruvchi va xodimlarning mehnatga bo‘lgan munosabatini ifodalaydi.
X (iks) nazariyasi bo‘yicha ishchilar ishlashni xohlamaydi, javobgarliqdan qochadi, ular tabiatan yalqov, ishyoqmas bo‘ladilar. Shu bois, ularni doimo turtib, majburlab, nazorat qilib, jazo bilan qo‘rqitib turish kerak. Shundagina ular korxona uchun yaxshi ishlaydilar.
U (igrek) nazariyasida kishilarga ishonib, qobiliyatlarini rivojlantirib, ular o‘zlarining foydaliligi va muhimliklarini his qilishsa, ishdan qoniqish hosil qilishsa, shundagina korxonaga katta foyda keltirish mumkin deyiladi. Bu nazariya xodimning o‘z mehnatidan qoniqish hosil qilishiga hamkorlik ko‘rsatuvchi:
-xizmatlarning tan olinishi;
-xizmatdagi o‘sishi;
-malakasining oshishi;
-mas’uliyatning yuqoriligi kabi omillarni motivatsiyaga da’vat etuvchi omillar deb talqin qiladi.
Bu nazariyaga binoan boshqaruvchi ko‘rsatma beribgina qolmay, har bir kishining qobiliyatini ishga yo‘naltiradi. Ishning ko‘zini bilgan rahbar o‘z qo‘l ostidagilariga vakolatlar va qabul qilingan qarorlarni bajarishda erkinlik beradi. Umuman rahbar oldida quyidagi ikki maqsad turishi kerak:
-motivatsiya vositalarini yaxshilash yo‘li bilan qo‘l ostidagilarning norozilik darajasini pasaytirib borish;
-xodimlarning tashabbusini uyg‘otadigan motivatsiyaning kuchli vositalarni qo‘llab, ularning ehtiyojlarini to‘laroq qondirish.

Ehtiyojlar ierarxiyasi motivatsiyasi
Shularning ayrimlarini quyidagi jadvalda keltiramiz.


Yuqori ehtiyojlarni qondirish usullari

1.	Sotsial ehtiyojlar	• xodimlarga shunday ish beringki, ular bir-biri bilan aloqada bo‘lish imkoni bo‘lsin; • ish joylarida birdamlik ruhi, mushtaraklik tuyg‘usini yarating; • qo‘l ostidagilar bilan davriy kengashlarni o‘tkazib turing; • noformal guruhlarni "tinchitishga harakat qilmang, (agar uning korxona mavqeiga ta’siri bo‘lmasa); • xodimlarga korxona doirasidan tashqarida ham sotsial faollik qilishga imkon bering.
2.	Hurmatga bo‘lgan ehtiyoj	• Qo‘l ostidagilarga mazmunliroq ishni taklif qiling • xodimlar yutuqlarini yuqori baholang va rag‘batlantiring; • xodimlarni maqsadini aniqlashga qaror qabul qilishga taklif eting; • qo‘l ostidagilarga vakolat va huquq bering; • qo‘l ostidagilarni amal pillapoyalari sari ko‘taring.
3.	O‘zligini isbotlashga bo‘lgan ehtiyojlar	• qo‘l ostidagilarning o‘z imkoniyatlaridan to‘liq foydalanishi uchun ularning o‘qishiga sharoit yaratib bering • qo‘l ostidagilarga murakkab va muhim ish bering, toki ular butun vujudini berib ishlashsin; • qo‘l ostidagilarning tashabbusini rivojlantiring va rag‘batlantiring.

Bu ehtiyojlarni hech qachon to‘la-to‘kis qondirish imkoniyati bo‘lmaydi. Shu sababli, ehtiyojlarga asoslangan motivatsiya jarayoni cheksizdir.