Mavzu: Moliyaviy hisobotlarini xalqaro standartlariga transformatsiya qilish masalalari. Reja: Kirish. Asosiy qism: Moliyaviy hisobotlarni transformatsiya qilish Xalqaro standartlarga yaqinlashish

1-rasm. Moliyaviy hisobot transformatsiya bosqichlari

Manba: Tadqiqotlar asosida Tashnazarov Samiddin Nizamovichning, SamISI dotsenti, i.f.n. mualliflik ishlanmasi

Ikkinchi yo‘li, milliy hisob tizimi bilan yonma-yon MHXSlariga muvofiq parallel hisob tizimini yuritish (2-rasm).

Ikkala yo‘lda ham bitta talab mavjud. BHMSlari va MHXSlarini chuqur bilish, ularni qo‘llay olishda amaliy kompitensiyaga ega bo‘lish.



Birinchi yo‘l eng ko‘p qo‘llaniladigan, kam chiqim va nisbatan murakkablik darajasi baland emas. Shuni taʼkidlash lozimki, moliyaviy hisobot transformatsiyasining tartib va qoidalarini belgilaydigan MHXSlari mavjud emas. Shu bois, har bir korxona o‘zining hisob siyosatida transformatsiya asoslarini mustaqil ishlab chiqishi lozim. Lekin, bugungi kunda mamlakat miqyosida transformatsiyaning metodologik masalalariga umumiy yondashuvning ishlab chiqilmaganligi buxgalter va auditorlar oldida qiyinchiliklar va ayrim chetlanishlarga va xatolarga yo‘l qo‘yilishiga olib kelmoqda. Ushbu holatlarga barham berish maqsadida transformatsiyaning umumiy yondashuvlarini ishlab chiqish, to‘plangan tajribalarni umumlashtirish maqsadga muvofiq, deb hisoblaymiz.
2-rasm. Tadqiqotlar asosida Tashnazarov Samiddin Nizamovichning, SamISI dotsenti, i.f.n. mualliflik ishlanmasi

Transformatsiya jarayonining asosiy muhim qoidalari:

· MHXSlari bo‘yicha hisob yuritish har bir kompaniyaning mustaqil hal qiladigan ishi, uning zarurligini va unga o‘tishni mustaqil belgilaydi;

· MHXSlari majburiy emas, ushbu hujjat faqat harakat qilishga turtki beradi;

· MHXSlarida bo‘yicha hisob yuritishda iqtisodiy mazmunning shakldan ustunligi amal qiladi;

· MHXSlari adolatli baholashga ustuvor ahamiyatni qaratadi;

· MHXSlari   bo‘yicha   hisob   yuritish   usulini   (transformatsiya   yoki parallel hisob yuritish) tanlash kompaniyaning ichki ishi;

· Transformatsiyaning yagona algoritmi va ketma-ketligi yo‘q;

· Transformatsiyaga har bir holatda individual yondashiladi;
· Transformatsiya  murakkab  jarayon,   professional   yondashuvni   talab qiladi;

· Transformatsiyaning metodikasi va bosqichlari mustaqil belgilanadi;

· Reklassifikatsiya,    qayta     baholash,    korrektirovka    provodkalari

transformatsiyaning asosiy usullaridir;

2.MHXSlariga o‘tishda transformatsiya usulni qo‘llash birdan 100 %lik natijani va xatolardan xoli bo‘lgan moliyaviy hisobotni bermaydi. Chunki, MHXS bo‘yicha moliyaviy hisobot juda ko‘plab omillar hisobidan shakllanadi. Ularni birinchi urinishdayoq to‘liq qamrab olish juda qiyin jarayon. Faqat birinchi tranformatsiyada yirik xatolar bo‘lishiga yo‘l qo‘yilmasligi kerak. Transformatsiya bo‘yicha tajriba bosqichma-bosqich shakllanib boradi va natijada yildan-yilga transformatsiyalanadigan moliyaviy hisobotning ishonchliligi oshib boradi. Shu bois, O‘zbekistondagi kompaniyalar ertaga yaxshi natija olishi uchun MHXS asosida moliyaviy hisobot transformatsiyasini bugundan boshlashi kerak. Agarda kompaniyalar bugun MHXSlari asosida moliyaviy hisobot tuzishga zarurat his qilmasa, ertaga zarurat his qilishi albatta tayin. Shu bois, ertangi zaruratni  qondirish uchun bugun transformatsiyani boshlashi kerak. Bizda kadr yo‘q, imkoniyat yo‘q, resurs yo‘q va shu bois zarurat ham yo‘q deb o‘ylagan kompaniya katta xato  qiladi.

Transformatsiya jarayonining quyidagi ketma-ketlikda amalga oshirilishi maqsadga muvofiqdir: