Мавзу: моделлаштириш басқичлари, ёндошувлар ва ҳисоблаш эксперименти технологияси



Download 28,16 Kb.
bet3/3
Sana29.03.2022
Hajmi28,16 Kb.
#515297
1   2   3
Bog'liq
2-Мавзу

3. Моделлаштириш тиллари
Имитацион моделлаштиришда кенг синфдаги моделларга хос бўлган масалаларга дуч келинади. У алгоритмларни псевдопаралелл бажарилишини ташкил этишдир; хотирани динамик тақсимлаш; модел вақти билан тажриба ўтказиш; тасодифий жараёнларни имитация қилиш; ҳодисалар массивини олиб бориш; моделлаштириш натижаларини тўплаш ва қайта ишлашдир. Бу масалаларни ечимини топиш учун махсус муаммога-мўлжалланган воситалар (дастурий тизимлар), яъни моделлаштириш тиллари яратилган. Ҳозирги даврда 500 дан ортик моделлаштириш тиллари маълум.
Машинада моделларни яратиш жараёнини соддалаштириш ва тезлаштириш ҳаракати имитацион моделларни дастурлашни автоматлаштирилган тизимларига олиб келади. Тадқиқотчини дастурлашдан озод қилган бир неча тизимлар ишлаб чиқилди. Дастур автоматик равишда бирор-бир формал схема асосида яратилади. Формал схема тадқиқотчи томонидан берилган тизим параметрлари, ташқи таъсирлар ва ишлаш хусусиятига кўра ишлаб чиқилади. Дастлабки маълумотлар у ёки бу каноник тасвираланади. Машинада ўтказилган тажриба натижалари асосида асосий чиқиш маълумотлари ҳисобланади ва автоматик босмага чиқарилади, қўшимча чиқиш натижалари эса тадқиқотчи кўрсатмаси бўйича олинади. Бундай тизимлар автоматлаштирилган универсал имитацион моделлар ёки имитацион дастурлар генератори дейилади. Моделлаштиришни дастурий ва техник воситалари бир неча критерияларни ҳисобга олган ҳолда танланади. Унда зарурий шартлардан бири бу - концептуал ва математик моделни яратиш учун воситаларни етарли ва тўла бўлишлигидир.
Моделлаштириш тилини танлангандан сўнг дастурий модел ишлаб чиқилади. Бу жараён қуйидагиларни ўз ичига олади: алгоритмни ишлаб чиқиш, кириш маълумотларини тасвирлаш шаклини аниқлаштириш, дастурни ёзиш ва тўғирлаш. Бу жуда муҳим кўп меҳнат талаб қилувчи жараён бўлиб, бошқа дастурлаш жараёнлардан кам фарқланади.



  1. Модел билан тажриба утказишни режалаштириш

Стратегик режалаштириш. Моделлаштириш мақсади ишлаб чиқилган моделни тадқиқ этиш билан эришилади. Тадқиқ этиш шундан иборатки, тажриба ўтказилиб, натижада модел параметрлари бошкарилувчи узгарувчиларини турли кийматларида тизимни чикиш характеристкалари аникланади. Тажрибаларни утказиш маълум режа асосида олиб борилади. Бошкариладиган узгарувчиларни жуда куп мумкин булган кийматлари мавжуд булганлиги учун хар бир машинада тажриба параметрларни маълум бир тупламларида олиб борилади. Масалан, бошкариладиган параметрлар сони 5 та булса, хар бир параметр 3 та киймат кабул килса, параметрлар киймати 243 га тенг булади, параметрлар сони 10 булса, (хар бири 5 та киймат кабул килса) тажрибалар сони 10 мл. якинлашади. Хисоблаш ва вакт ресурслари чегараланган холда мумкин булган хамма тажрибаларни утказиш мумкин эмас. Демак, параметрларни маълум бир тупламини танлаш ва тажрибалар кетма-кетлигини утказиш масаласи пайдо булади. Бундай жараён стратегик режалаштириш дейилади.


Тактик режалаштириш.
Имитацион моделлаштиришни натижаларини статик ишончлилигини таъминланган холда машинада тажриба утказиш вактини камайтириш усуллар мажмуасига тактик режалаштириш дейилади. Битта тажриба узунлигига (моделлаштириш даври Тm) тизимни статционарлилиги, характеристикаларини узаро богликлиги ва моделлаштиришни бошлангич шароитлар кийматлари таъсир этади.
Тажрибада олинган маълумотлар вакт буйича катор сифатида каралиши мумкин, яъни маълум бир характерстикаларни улчаш натижаларидир. Характерстикааларни улчаш каторини бирор-бир стахистик кетма-кетликдан олинган катталиклар сифатида куриш мумкин. Агар бу кетма-кетлик стационар булса, унинг уртача киймати вактга боглик булмайди. Унинг бахоси вакт каторининг уртача кийматига тенгдир. Эргодик кетма-кетлик учун бу бахонинг аниклиги улчашлар сони N усган сари ошади.
Имитацион тажриба натижаларини кайта ишлаш. Статистик моделлаштиришда имитацион тажриба утказишда хар бир чикиш характеристикасини купдан-куп кийматлари улчанади. Бу танлаб олиш натижаларини келгусида кулай тахлил килиш ва куллаш учун ишлатилади. Холбуки чикиш характеристикалари купинча тасодифий катталиклар ёки функциялар булганликлари учун уларни кайта ишлаш математик кутилиш, дисперция ва корреляцион моментларни хисоблаш учун ишлатилади.
Стохастик характеристикалар учун нисбий частаталар чистограммасини, яъни таксимланишни эппирик зичлигини куриш мумкин. Шу максадда характеристикасини мумкин булган кийматлар сохасини интервалларга булинади. Тажриба вактида улчамлар натижасида характеристикасини хар бир интервалга туташ сонлари аникланади ва хамма улчашлар сони хисобланади. Тажриба тугагандан сунг хар бир интервал учун характеристика тушган сонларини улчашларнинг умумий сонига ва интервал узунлигига булган нисбати хисобланади. Тузилган чистограмма учун бирор-бир назарий таксимланиш конуниятини танлаб олиш мумкин. Имитацион тажриба улчашларини кайта ишлаш жараёни интеграл характеристикаларни хосил килиш учун, яъни маълумотларни сикиш учун йуналтирилган.
Характеристикаларни тизим параметрларига богликлигини никлаш. Статик моделлаштириш натижалари буйича тизим характеристикаларини тизим параметрлари ва ташки таъсирларга богланишини аниклаш мумкин. Бунинг учун корреляцион дисперцион ва регрессион усуллардан фойдаланиш мумкин.
Корреляцион усул ёрдамида иккита ва ундан ортик тасодифий катталиклар орасидаги богланишни мавжудлигини топиш мукин. Бушликлик бахоси сифатида корреляция коэфицентидан фойдаланиш мумкин. Корреляция коэфиценти улар орасида чизикли богланиш борлигини курсатади ва улар биргаликда нормал конуният буйича таксимланган буладилар. Агар корреляция коэфиценти абсалют киймати буйича 1 га тенг булса, тахлил этилаётган катталиклар орасида ностохастик чизикли богланиш борлигини билдиради. Агар 0 га тенг булса, богланиш мавжуд булмайди. Корреляция коэфицентини оралик кийматлари эса огиши булган чизикли богланиш борлигига ёки ночизикли корреляция мавжудлигини билдиради.
Дисперсион тахлилдан чикиш характеристикалари кийматларига турли факторларни нисбий таъсир этиш учун аниклаш учун фодланиш мумкин. Бунда характеристикани умумий дисперцияси курилаётган мос факторларга мос келадиган компаненталарига (ташкил этувчилар) булинади. Айрим компоненталарининг кийматлари буйича тахлил этилаётган характеристикасига булган у ёки бу факторни таъсир этиш даражаси тугрисида хулоса чикариш мумкин.
Агар тажрибадаги хамма факторлар микдорий булса, унда характеристикалар ва факторлар орасидаги аналитик богланишни топиш мумкин. Бунинг учун регрицион тахлил усулларидан фойдаланиш мумкин. Топилган богланиш эмперик модел дейилади. Регрецион тахлил шундан иборатки, мустакил ва мустакил булмаган узгарувчилар орасидаги муносабат танлаб олинади, тажриба маълумотлари асосида танлаб олинган муносабат параметрлари хисобланади ва тажриба маълумотларини модель билан аппрокцемация килиш сифати бахоланади. Агар сифати коникарсиз булса, бошка богланиш танлаб олинади ва бу процедура такрорланади.
Моделлаштириш натижаларини тахлил килишга моделни унинг параметрлари ва вариациясига сезгирлиги тахлил этиш масаласи тегишлидир. Сезгирликни тахлил этиш дейилганда тизимни ишлаш жараёнини характеристикаларини параметрларни кийматларини мумкин булган огишига тургулигини текширишдан иборат.
Моделлаштириш натижаларини тахлил этиш, моделни купгина ахборатли параметрлари тупламини аниклаштиришга ёрдам беради. Натижада концептуаль моделни бошлангич куринишини узгартиришга олиб келади. Характеристика ва параметрлар орасидаги функционал богланишни аниклаш имконини беради ва тизимни аналитик моделини яратишда имкон беради ёки самарадорлик кретериясини коэфицентларини аниклаш имконини тугдиради.
Назорат саволлари

1. Мураккаб тизимларни тадқиқ этиш учун қандай фойдаланилади?


2. Имитацион моделлаштиришни предмети нимадан иборат?
3. Моделлаштириш воситалари дейилганда нимани тушунасиз ва уни қандай турларини биласиз?
4. Моделни адекватлигини текшириш дейилганда нимани тушунасиз?
5. Модел билан тажрибаларни режалаштириш нимани англатади?
Download 28,16 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish