Мавзу: Мобил алоқа тизимларида ахборот хавфсизлигини таъминловчи кўрсаткичларни шакллантириш ва уларни синфлаштириш алгоритмлари. Рeжа

Мобил алоқа тизимларида базавий станциянинг ўрни
Мобил абонентлар алоқасини ташкил қилишнинг хусусиятларидан бири радио­каналда анча вақт жимлик бўлиши ҳисобланади. Базавий станцияга қабул қилиш­нинг сифатини ошириш учун тарқатилган қабулдан фойдаланилади. Бу базавий станцияда иккитадан кам бўлмаган антен­на ўрнатилиши муҳимлигини билдиради. Бундан ташқари базавий станция узатиш ва қабул қилиш учун иккита алоҳида антеннага эга бўлиши мумкин. Базавий станцияларнинг яна бир хусусияти мавжуд – бир вақтнинг ўзида турли частотадаги бир неча каналларда ишлашни таъминлаш учун бир нечта қабул қилгич ва узаткичла­ри бўлиши мумкин. Қабул қилгич ва узаткич мобил стан­циядагидек тузилмага эга бўлади, фақат уларда рақамли-аналог ўзгартиргич ва аналог-рақамли ўзгартиргичлар мавжуд бўлмайди, чунки узаткичнинг кирувчи сиг­нали ва қабул қилгичнинг чиқувчи сигнали рақамли шаклга эга. Базавий станция назоратчиси (компью­тер) станция ишини бошқаришни ҳамда унга кирувчи барча блоклар ва тармоқлар ишлашини назорат қилинишини таъмин­лайди. Алоқа линияси билан улаш блоки ком­мутация марказига алоқа линияси бўйича узатилаётган маълумотни “упаковкасини” ва ундан қабул қилинаётган маълумотни “распаковкасини” амалга оширади. Базавий станцияни коммутация мар­казига (агар улар ҳудудий жиҳатдан битта жойда жойлашган бўлмаса) улаш учун одатда радиореле ёки оптик-тола линия­ дан фойдаланилади. Ишончлиликни таъминлаш учун база­вий станциянинг блоклари ва тармоқла­рининг кўпчилиги нусхаланади, станция таркибига тўхтовсиз электр таъминоти ускуналари қўшилади.

Коммутация маркази – бу тармоқни бошқаришнинг барча функцияларини таъминловчи автоматик телефон станция. Коммутация маркази мобил станцияси устидан доимий кузатувни амалга ошириб боради, алоқани узлуксизлигини таъмин­лаш учун уларнинг эстафетали узатили­шини ташкил қилади ва шовқин ҳамда носозликлар пайдо бўлганида сотдаги ишчи каналларини бошқасига ўтказили­шини таъминлайди.

Коммутация марказида барча базавий станциялардан келган оқимлар тўпланади ва у орқали алоқанинг бошқа турлари­га (умумий фойдаланишдаги стационар телефон тармоғига), шаҳарлараро алоқа, йўлдош алоқа тармоғига ва бошқа мобил алоқа тизимларига чиқиш амалга оши­рилади. Коммутация маркази таркибига бир нечта назоратчилар (процессорлар) киради. Коммутатор алоқа линияларига маълу­мотлар оқимларига оралиқ ишлов (упаков­ка-распаковка, буферда сақлаш) берувчи алоқа назоратчилари орқали уланади. Коммутация маркази ва тизим ишининг бошқаруви асосан марказий назоратчи орқали амалга оширилади. Коммутация марказининг иши операторлар иштироки­ни талаб этади, шунинг учун марказ тарки­бига терминаллар ва маълумотни акс этиш ҳамда рўйхатга олиш (ҳужжатлаштириш) воситалари киради. Операторлар, хусусан, абонентлар ва уларга хизмат кўрсатиш ша­роитлари тўғрисидаги маълумотларни, ти­зим иши режимининг бирламчи маълумот­ларини киритадилар ҳамда фавқулодда ҳолатларда тегишли буйруқларни бериб, тармоқни бевосита бошқарадилар. Тизим­нинг муҳим унсурлари бўлиб маълумотлар базалари ҳисобланади – мезбон регистри, меҳмон регистри, аутентификациялаш маркази, асбоб-ускуналар регистри.

Мобил алоқа тизимларини ҳимоя қилиш мақсадлари ва вазифалари.

Мобил алоқа тизимларини ҳимоя қилишнинг асосий мақсадлари қуйидаги­лардир:

• 
  мобил алоқа тизимларининг барча бўғинларида ҳам тинчлик вақтида, ҳам алоҳида даврда ҳамда фавқулодда вази­ятлар пайдо бўлганида ташқи хавфлар­дан ахборот хавфсизлиги ҳолатини таъминлаш;
  
• 
  шахс, жамият ва давлатнинг мобил алоқа тизимларида айланадиган маълу­мотларининг маҳфийлигини сақлашга оид ҳуқуқлари бузилишини олдини олиш.
  

Мақсадларга асосланган ҳолда мобил алоқа тизимларида маълумотларни ҳимоя қилиш вазифалари шакллантирилади:

• 
  ахборот хавфсизлигининг ички ва ташқи хавфларини аниқлаш ва башорат қилиш, уларни олдини олиш ва бартараф қилиш бўйича иқтисодий асосланган чора-тадбирлар комплексини ишлаб чиқиш ва амалга ошириш;
  
• 
  республика миқёсида мобил алоқа ти­зимларида маълумотларни ҳимоя қилиш бўйича ягона сиёсатни шакллантириш;
  
• 
  мобил алоқа тизимларида маълумот­ларни ҳимоя қилишда қўлланадиган усуллар ва воситаларни такомиллашти­риш ва стандартлаштириш;
  
• 
  маълумотларни ҳимоя қилиш соҳасидаги фаолиятни давлат бошқаруви (лицензи­ялаш) механизмини яратиш ва амалга ошириш ҳамда мобил алоқа тизимларини сертификациялаш тизимининг ва уларнинг таркибига кирувчи ҳимояланган техник воситалар, маълумотларни ҳимоялаш воситалари ҳамда қўлланиладиган ҳимоя чораларининг самарадорлигини назорат қилиш воситаларининг фаолият юритиши­ни таъминлаш.
  

Ҳар бир алоҳида мобил алоқа тизими­даги маълумотларни ҳимоя қилиш тизими ҳамда унинг тузилиши ва амалга ошири­лишига ёндашув индивидуал ҳисобланади. Бироқ ҳар бир ҳолатларда мобил алоқа тизимидаги маълумотларни самарали комплекс ҳимоясини яратиш учун қуйида­гилар зарур:

• 
  Ҳимояга муҳтож маълумотларнинг заифлигига таъсир кўрсатувчи барча омилларни аниқлаш, яъни мобил алоқа тизимига бўлган хавфлар моделини қуриш ва чиқиб кетиш каналларини аниқлаш.
  
• 
  Хавфларни аниқлашга қаратилган маълумотларни ҳимоя қилиш усуллари­ни асослаш.
  
• 
  Эҳтимолли маълумотларни чиқиб кетишидан бўлган зарарни минимил­лаштиришга асосланган мобил алоқа ти­зимидаги маълумотларни ҳимоя қилиш вазифаларини сифатли ечимини таъмин­ловчи комплекс тизимини яратиш.