|
Iqtisodiy faoliyat turlari bo’yicha sanoat ishlab chiqarish asosiy fondlarining eskirganlik darajasi (yil oxirgi fondlar jami jami qiymatda foizda
|
2017
|
2018
|
2019
|
2020
| Sanoat jami Shu jumladan
Tog’ kon sanoati va ochiq konlarni ishlash
Ishlab chiqaradigan sanoat
Elektr, gaz, bug’ bilan ta’minlash va havoni konditsiyalash
Suv bilan ta’minlash konalizatsiya, chiqindilarini yig’ish va utilizatsiya qilish | 38,3
31,6
42,9
36,4
30,8 | 39,9
33,4
43,8
38,7
32,3 | 40,8
31,6
42,7
40,1
28,4
| 36,7
34,4
40,2
31,5
28,6 |
(O’zbekiston sanoati (75 bet) Jadval 5
|
2017
| 2018 | 2019 | 2020 | Sanoat jami Shu jumladan Tog’ kon sanoati va ochiq konlarni ishlash
Ishlab chiqaradigan sanoat
Elektr, gaz, bug’ bilan ta’minlash va havoni konditsiyalash
Suv bilan ta’minlash konalizatsiya, chiqindilarini yig’ish va utilizatsiya qilish | 10,5
20,7
6,8
4,5
15,8 | 12,5
16,6
12,8
6,5
11,3 | 11,0
5,0
12,5
6,8
18,3 | 19,0
10,9
14,7
40,2
24,4 | Iqtisodiy faoliyat turlari bo’yicha sanoat ishlab chiqarish asosiy fondlarining yangilanish koenffitslentlari (yil oxiriga fondlar jami qiymatidan foizda)
4. Asosiy fondlarning balanslari ularning holati va takror ishlab chiqarish ko’rsatkichlari
Xo‘jalik amaliyotida asosiy fondlar natural va qiymat ko‘rinishida Hisobga olinadi. Agar asosiy fondlarning natural baholash ishlab chiqarishni texnik jihatdan qayta qurollantirish va zamonaviylashtirish masalalarini hal qilish, asbob-uskunalami ta’mirlash uchun ularning guruh va turlari bo‘yicha graflklar tuzish,shuningdek, ta’mirlash vositalariga bo'lgan ehtiyojni aniqlash imkonini bersa, qiymat bo‘yicha baholash esa, asosiy fondlarni qayta ishlab chiqarishni rejalashtirish, ularning mavjud hajmini aniqlash, amortizatsiya hajmini belgilash, I.Karimov. «Barcha reja va dasturlarimiz Vatanimiz taraqqiyotini yuksaltirish, xalqimiz farovonligini oshirishga xizmat qiladi»5. Xalq so‘zi, 2011-yil 22-yanvar asosiy fondlar va ishlab chiqarish quwatlaridan foydalanish darajasini tahlil qilish va hokazolarda muhim ahamiyat kasb etadi.Asosiy fondlarning umumiy hajmida alohida guruhlarining qiymat bo‘yicha o‘zaro nisbati asosiy fondlarning turlar bo‘yicha tuzilmasini aks ettiradi hamda amaliyotda foizlarda o‘lchanadi. Korxona asosiy ishlab chiqarish fondlari tuzilmasining, birinchi o‘rinda uning aktiv qismini-mashina va asbob-uskunalarni ko'paytirishga yo‘naltirilgan tako’lillashtirishdan manfaatdor bo‘lishi lozim. Ularning ulushi qanchalik yuqori bo‘lsa, ishlab chiqarilayotgan mahsulotlar miqdori shunchalik katta bo‘ladi va aksincha. Korxona asosiy fondlarining turlar bo‘yicha tuzilmasi, ko‘p jihatdan kapital qo‘yilmalarning texnologik tuzilmasi orqali, jumladan, ulaming yangi qurilish va qayta ta’mirlash, amaldagi ishlab chiqarishni kengaytirish va qayta qurollantirish bilan awaldan belgilab qo‘yilganbo‘ladi. Asosiy fondlaming turlar bo‘yicha tuzilmasiga ishlab chiqarishni ixtisoslashtirish va konsentratsiya qilish darajasi ham katta ta’sir o‘tkazadi.Yirik korxonalar, ishlab chiqarishni fondlar bilan taminlashda va fan-texnika taraqqiyoti yutuqlaridan keng foydalanishda kichik va o‘rta korxonalarga qaraganda ko‘proq imkoniyatga ega. Biroq kichik korxonalar harakatchanroq, ulaming boshqaruvi moslashuvchanroq bo‘lib, natijada ishlab chiqarishni texnik jihatdan qayta qurollantirish osonroq kechadi. «Korxona iqtisodiyoti»ga ekspluatatsiya qilinayotgan asosiy fondlaring yoshi, birinchi o‘rinda mashina va asbob-uskunalarning yoshi katta ta’sir ko‘rsatadi. Hozirgi paytda mashina va sanoat uskunalarini.yosh bo‘yicha guruhlashda taxminan quyidagi muddatlarda kelib chiqiladi: 5 yilgacha, 5 yildan 10 yilgacha, 10 yildan 15 yilgacha,15 yildan20 yilgacha, 20 yildan 25 yilgacha va hokazo. Mashina va uskunalarning ekspluatatsiya muddati qanchalik yuqori bo‘lsa, korxonaning ishlab chiqarish quwatlari shunchalik past boladi, Inqiroz yillarida ko‘plab davlatlar o‘z iqtisodiyotiga, ayniqsa, moliya bank sohasini saqlab qolish maqsadida aynan shu sohaga ulkan mablag‘lami yo‘naltirishga majbur bo‘ldi. Bu, o‘z navbatida, bir qator davlatlarda, avvalo, rivojlangan mamlakatlarda katta miqdordagi davlat budjeti taqchilligi va davlat qarzlarini keltirib chiqardi, moliyaviy nomutanosiblikning yuzaga kelishiga sabab bo’ladi. kengaytirilgan takror ishlab chiqarish Bu tadbirkor har qanday turi uchun ko'proq muvofiqdir. asosiy fondlarni kengaytirilgan takror ishlab chiqarish-bu mavjud bo'lgan ko’lpaniyalar, yangi qurilish, uskunalar modernizatsiya qilish va shunga o'xshash kengaytirish hisoblanadi. Bunday hollarda, odatda, taraqqiyotning barcha talablarga javob, korxona, ishini boshlaydi. eskini ikkinchi shakli qisman yoki to'liq olib tashlash ya'ni maqsadi. Shu bilan bir vaqtda uskunalar oshdi.
Uskunаlаrni modernizatsiyalash dеgаndа uskunаlаrdаg’i mа’nаviy eskirishni to’liq yoki qismаn bаrtаrаf qilish vа ishlаb chiqаrishgа nisbаtаn zаmоnаviy kоnstruktsiyalаrni jоriy qilish tushunilаdi. Uskunаlаrni modernizatsiyalsh bir nеchа yo’nаlishlаrlаrdа оlib bоrilishi mumkin: ishlаyotgаn mаshinаlаrning kоnstruktsiyasini ulаrning tехnik imkoniyatlarini оshirаdigаn qilib tаkоmillаshtirish; stаnоk vа mехаnizmlаrni аvtоmаtlаshtirish vа mexanizatsiyalаsh; uskunаlаrni dаsturiy bоshqаrshigа o’tkаzshi. “Jаhоn miqyosidа globallashuv vа rаqоbаt tоbоrа kuchаyib bоrаyotgаn bugungi zаmоndа biz dunyodа yuz bеrаyotgаn tub o’zgаrishlаr jаrаyonidа egаllаb turgаn o’rnimizni хоlisоnа vа tаnqidiy bаhоlаshimiz, tоbоrа оshib bоrаyotgаn hаyot tаlаblаrigа jаvоb bеrishimiz, kеchаyotgаn dаvr bilаn hаmqаdаm bo’lishimiz shаrt.”6 Biz uskunalar haqida gapirish bo'lsa, u ba'zi yo'nalishlari ajratish shartli mumkin. Dastlab, u, shunday qilib, ularning ishlash xususiyatlariga va takomillashtirilgan texnik imkoniyatlarini oshirish, mavjud mashinalari takomillashtirish ta'kidlash lozim. Shuningdek mexanizatsiyalash va uskunalar ish faoliyatini yaxshilash mumkin dastgohlar avtomatlashtirish bor. Shuningdek, dasturlashtirilgan nazorat imkoniyati uchun bir odam keng ishlatiladigan tarjima uskunalar jalb qilish zarurligini kamaytirish uchun. Qachon biz uskunalarni modernizatsiya iqtisodiy samarali, deb aytish mumkin? uning ortib yillik ishlab chiqarish hajmi amalga oshiruvchi so'ng, ishlab chiqarish xarajatlarini kamaytirish va samaradorlikni oshirish, bo'lsa, u behuda emas amalga oshirildi, degan ma'noni anglatadi. Bu ishlab chiqarish va rentabelligini oshiradi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
