Мавзу. Металл конструкциялар тўғрисида умумий маълумотлар ва уларни ҳисоблаш

Назорат саволлари.
1. Металл конструкцияларнинг ривожланиши неча даврга бўлинади?
2. Қайси олимлар металл конструкцияларнинг ривожланишига ҳисса қўшишган?
3.Қайси илмий текшириш институтлар металл конструкцияларнинг ривожланишига ҳисса қўшишган?
4.Металл конструкцияларнинг ишлатиладиган сохалари.
5.Металл конструкцияларнинг ўзига хос бўлган хусусиятлари.
6.Металл конструкцияларнинг камчилиги.
7.Металл конструкцияларга қўйилган талаблар.
8.Лойиҳалаштиришни ташкилий шакли.
9.Биринчи гуруҳ чегаравий ҳолатлар конструкцияларни қайси ҳолати билан боғлиқ ва нималар киради?
10. Конструкцияларни қайси ҳолатлари иккинчи гуруҳ чегара ҳолатларга киради?
11.Мустаҳкамлиги бўйича пўлат материали неча гуруҳга бўлинади?
12.Пўлат таркибида углерод миқдори 0,22% ошиб кетса қайси хусусиятларга таъсир кўрсатади?
13.Нега пўлат таркибида фосфор, олтингугурт, азот, кислород, водород миқдори чегара­ланган?
14. Пўлатнинг оқувчанлиги бўйича нормал қаршилиги қайси ҳарф билан белгиланади?
15. Қурилишда ишлатадиган пўлатлар неча гуруҳга бўлинади?
16.Варақсимон пўлатни асосий ўлчамлари қандай бўлиши мумкин?
17. Профилли пўлатни кесим юзаларини шакллари?


2.2-Мавзу. Пўлат конструкциялар элементлари бирикмаларини ҳисоблаш ва конструкциялаш.
.
2.2.1.Кириш.
Металл конструкциялар алоҳида элементларни ўзаро бириктириш натижасида ясалади. Ҳозирги вақтда металл конструкцияларнинг элементлари икки хил усулда бириктирилади: қиздириб чеккаларини эритиб пайвандлаш усуллари билан ёки совуқ холатда пармалаб тешиб болтлар ёки парчин михлар ёрдамида.


2.2.2. Пайвандлаш усуллари ҳақида қисқача маълумот.
Пайвандлаш йўли билан турли хил профиллардан фойдаланган ҳолда хилма-хил конс­трук­­цияларни яратиш мумкин. Пайвандлаш усулларини, асосан икки гуруҳга бўлиш мумкин: бириктирилаётган деталларни эритиб пайвандлаш ва қиздириб босим билан пайвандлаш.
Металларни пайвандлаш учун иссиқлик қувватининг манбаи сифатида электр ёйи ёки газ алангасидан фойдаланилади. Ишлаб чиқариш технологиясига кўра пайвандлашнинг қуйидаги хиллари мавжуд: қўлда пайвандлаш, ярим автоматик ва автоматик усулларда пайвандлаш.
Металлни электр ёйи ёрдамида пайвандлаш Х1Х асрнинг охирида рус муҳандислар Н.Н.Бенардос ва Н.Г.Славянов томонидан кашф этилиб, бутун дунёга кенг тарқалди. Электр ёйи ёрдамида пайвандлаш қуйидагича амалга оширилади. Бириктириладиган қисмларнинг учларига электрод яқинлаштирилганда электр ёйи мавжуд бўлиб, ундан катта миқдордаги иссиқлик ажралиб чиқади ва бу иссиқлик электродни эритиб унинг қисмга кўчиб ўтишига кўмаклашади. Қисмнинг электродга яқинлашган жойи ҳам суюқланиб қайнай бошлайди. Натижада, қисмлар орасидаги бўшлиқ электрод металли билан тўлади ва қисмлар яхлит элементга айланади.
Пайвандлаш пайтида чок металига ҳаводан зарарли газ моддалари аралашмаслиги учун электроднинг сирти махсус ҳимояловчи модда билан қопланган бўлади. Электрод суюқланганда мазкур моддадан кўп миқдорда газ ажралиб чиқиб, чок атрофидаги ҳавонинг металлга аралашишига тўсқинлик қилади. Бундай тадбир кўрилмаса, ҳаво таркибидаги кислород ва азот суюқ металлга қўшилиб, чокнинг сифатини пасайтириб юборади. Қурилишда айниқса монтаж ишларни бажаришда ўз универсаллиги ва ноқулай бўлган жойларда ҳам пайвандлаш ишларни бажариш имконияти борлиги учун дастаки усул билан пайвандлаш жуда кенг тарқалган.
К а м ч и л и г и – асосий пўлатни эриш қалинлиги камлиги ва унумдорликнинг пастлиги, сабаби токнинг кучи камлигида.