Мавзу. Металл конструкциялар тўғрисида умумий маълумотлар ва уларни ҳисоблаш

Эгилишга ишлайдиган элементларни ҳисоблаш

Эгилишга ишлайдиган элементларнинг биринчи гуруҳига тааллуқли чегаравий ҳолат деганда уларнинг юк кўтарувчанликни йўқотиш деб тушунилади. Бунда элементда қовушоқ бузилиши, устиворлик йўқолиши ҳамда ҳаддан зиёд пластик деформация содир бўлишлиги тушунилади.

Шунинг учун эгилишга ишлайдиган элементлар қуйидаги шартларни қаноатлантириши зарур:
(2.15)
бу ерда: «М» ва «Q» - ҳисобий юклардан ҳосил бўлаётган энг катта эгувчи момент ва кесиб ўтувчи куч,
- кесимнинг энг кичик бўлган қаршилик моменти,
- кесимнинг статик моменти,
- тўсин деворчасининг қалинлиги,
- пўлатнинг қирқилишга бўлган ҳисобий қаршилиги.
Шу шарт бажарилса пўлат материали эластик холатда ишлаши таъминланади ва атом аро боғланиш тизими бузилмайди.

2.4-расм. Тўсиннинг ишлаш ҳолатлари; 1- Эластик ҳолатда ишлаши,
2 - Эластик ва пластик ҳолатда ишлаши, 3 - Пластик ҳолатда ишлаши.
Агар элемент иккала бош текисликлар бўйича эгилса:
(2.16)
бу ерда: Х ва У - ҳисобланаётган нуқтани координаталари,
I_x ва I_у – х ва у ўқларга нисбатан кесим юзани инерция моментлари.
Юклар ортиши билан тўсин кесимининг четки толаларидаги кучланиш оқувчанлик чегарасига етади. Юкланишнинг янада оширилиши толалардаги кучланишга таъсир кўрсатмайди. Қўшимча юкни қабул қилиш учун тўсиннинг энг зўриққан толалари яқинидаги толаларда ҳам кучланишлар аста-секин _оқ га тенглаша боради ва пировардида кўндаланг кесимнинг кучланишлар эпюраси тўғри тўртбурчак шаклга келади. Бу ҳолат энг катта эгувчи момент қийматига мос келиб, пластиклик шарнири деб аталади. Гоҳида эгилишга ишлаётган элементларни материали эластик ва пластик ҳолатда ишлашлиги бўйича ҳисоблаш рухсат этилади. Бошқа сўз билан айтганда биринчи ва иккинчи чегаравий ҳолатлар шартларига жавоб бериш шарти билан эгувчи элементларда пластик деформациянинг ривожланишига руҳсат этилади:
(2.17)
Иккинчи чегаравий ҳолат бўйича текширишдан мақсад қурилмадан мўътадил фойдаланишга имконият бермайдиган эластик деформациялар содир бўлишининг олдини олишдир. Шунинг учун меъёрий юклар таъсирида вужудга келадиган солқилик жоиз солқиликдан ошмаслиги лозим:
(2.18)