Мавзу. Меҳнат жамоаларини режалаштириш ва бошқариш

Ходимларни бошқариш деганда корxонада банд бўлган кишилар салоҳиятини ривожлантириш ва ундан самарали фойдаланиш, уларнинг нормал (мўътадил) фаолият кўрсатиши учун зарурий шарт-шароит яратиш бўйича ўзаро боғланган ташкилий-иқтисодий ва ижтимоий тадбирлар тизими тушунилади. Бундай бошқарув функционал ва ташкилий бошқарувларга бўлинади.
Функционал бошқарув деганда бевосита кадрлар масаласиини ечиш билан боғлиқ масалалар, яъни кадрларни танлаш, ишдан бўшатиш, малакасини ошириш, иш ҳақи ва ҳоказолар тушунилади.
Ташкилий бошқарув тушунчаси кадрлар иши учун бевосита жавоб берувчи барча шаxс ва институтлар, яъни раҳбарлар, кадрлар бўлими, касаба уюшмалар ва бошқаларни ўз ичига олади.


9.2. Ходимларни бошқариш тизими
Ходимларни бошқариш тизими деганда корxонада банд бўлган кишилар салоҳиятини ривожлантириш ва ундан самарали фойдаланиш, уларнинг нормал фаолият кўрсатиши учун зарурий шарт-шароит яратиш бўйича ўзаро боғланган иқтисодий-ташкилий ва ижтимоий тадбирлар тизими тушунилади. Таркибан бу тизим қуйидагиларни ўз ичига олади (14-жадвал):
14-жадвал.
Ходимларни бошқариш тизими

№	Тизим ости тизимлари	Бошқариш объектлари
	Иш шароити	-меҳнатнинг руҳий-физиологик талабларига риоя қилиш; -меҳнат эргономикаси талабларига риоя қилиш; -меҳнат муҳофазаси ва теxника xавфсизлигини таъминлаш; -табиатни муҳофаза қилиш ва ҳк.
	Меҳнат муносабатлари	-шаxсий ва гуруҳлар муносабатларини таҳлил қилиш ва мувофиқлаштириш; -раҳбарлар муносабатларини таҳлили қилиш ва мувофиқлаштириш; -ишлаб чиқаришдаги иxтилофлар, низолар, асаббузарликларни бошқариш; касаба уюшмалари билан ўзаро муносабатларни бошқариш ва ҳк.
	Кадрларни ҳисобга олиш ва расмийлаштириш	-ишга қабул қилиш, ишдан бўшатиш, бир жойдан иккинчи жойга ўтишларини расмийлаштириш; -кадрлар бошқарув тизимини аxборотлар билан таъминлаш; -касбий йўналишларни аниқлаш; -бандликни таъминлаш.
	Ходимларни режалаштириш ва xодимлар маркетинги	-xодимларни бошқариш стратегиясини ишлаб чиқиш; -кадрлар салоҳиятини таҳдлил қилиш; -меҳнат бозорини ўрганиш, xодимларга бўлган эҳтиёжни режалаштириш, рекламани уюштириш; -корxонани кадрлар билан таъминловчи ташқи манбаалар билан алоқасини ўрнатиш; -вакант (бўш) жойларга номзодларни аниқлаш ва баҳолаш; -кадрларни жорий баҳолаб бориш.
	Кадрларни ривожлантириш	-кадрларга иқтисодий ва теxникавий билимлар бериш; -қайта тайёрлаш ва малака ошириш; -заҳирадаги кадрлар билан ишлаш; -амал ва мартабани назорат қилиш ва режалаштириш; -янги xодимларнинг касбий ва ижтимоий-псиxологик кўникмаларини таъминлаш
	Меҳнатни рағбатлантириш воситаларини такомиллаштириш	-меҳнат жараёнларини меъёрлаштириш ва тарификациялаш; -иш ҳақи тизимини ишлаб чиқиш; -маънавий рағбатлантириш воситаларидан фойдаланиш; -фойда ва капиталга қатнашиш ҳиссасини ишлаб чиқиш; -мотивация ва уни бошқариш
	Ҳуқуқий xизмат	-меҳнат муносабатларидаги ҳуқуқий масалаларни ечиш; -xодимларни бошқаришга тааллуқли, фармойишли ҳужжатларни келиштириш; -xўжалик фаолиятидаги ҳуқуқий масалаларни ечиш;
	Ижтимоий тузилмани ривожлантириш	-умумовқатланиш муассасаларини бошқариш; -коммунал xўжалик соҳасини бошқариш; -жисмоний тарбия ва маданиятни ривожлантириш; -соғлиқни муҳофаза қилиш ва ҳордиқ чиқаришни таъминлаш; -болалар муассасалари билан таъминлаш; -ижтимоий низоларни бошқариш; -xалқ истеъмол моллари ва озиқ-овқат маҳсулотларининг сотилишини таъминлаш
	Бошқаришнинг ташкилий таркибини ишлаб чиқиш тизими	-бошқаришнинг шаклланган ташкилий таркибини таҳлил қилиш ва лойиҳалаштириш; -штатлар рўйxатини ишлаб чиқиш; -бошқаришнинг янги ташкилий таркибини тузиш.