Мавзу: Мавзу: Қадимги миср архитектураси ва шаҳарсозлиги

Ибодатхоналар. Фивадаги Амон катта ибодатхонаси.

• Ер устида ибодатхоналар қуриш билан бир қаторда, мисрликлар тик қояларда ҳам ғорларга ибодатхоналар ўйиб ишлашган. Ғор ибодатхоналари ичкарисидаги бой архитектура безаклари билан ажралиб туради. Қурилиш композицияларининг симметрияси Миср архитектура санъати учун алоҳида қонун бўлган. Симметрия – қурилиш ўқига ёндошиш ва катталаштирилган масштаб орқали таъкидланган. Ибодатхоналарнинг бош фасади нишаб деворга эга бўлган, бу олдинги лой ва пахсадан қилинган қурилишларнинг қолдиғи бўлса керак. Фасад пилонини орқасидаги перистилдан – ҳовли, бир-бирига яқин қўйилган баҳайбат колонналар билан ўралган квадрат ҳовли кўриниб турган. Ҳавлига ҳамманинг киришига рухсат этилган. Перестилдан кейин тепадаги ёпувчи плиталарнинг оралиғидаги ёриқлардан ёритувчи колонна зали – гиностил жойлашган. Унга баландлиги ва майдони кичикроқ бўлган хоналар ёндошган. Улар муқаддас ҳисобланган. Улар кириш қисмидан қанча йироқ бўлса, шунча кам коҳинларга киришга рухсат этилган. Барча бўйлама композиция бош ўққа нисбатан симметрик жойлашган. Ҳар хил бўшлиқларнинг кетма-кет жойлашиши, қоронғуликни қуюқлашиши, колонналарнинг баҳайбатлиги – Ҳудоларнинг қудратини таъкидлаши ва кираётган одамга кучли эмоционал таъсир қилиши керак эди. Қуёш ҳудоси Амоннинг Фивадаги катта ибодатхонаси (ҳозирги Карнак ва Лухсор қишлоқлари) Этфу ва фива оролларидаги катта ва муҳим маъданий комплекслар қаторига киради. Булардан ташқари Нилнинг юқори оқимида масалан, Абу-Симбилда монолит қояда ғор ибодатхонаси мавжуд. Қоянинг ташқарисида фасад фақат гигант скульптуралардан иборат. Ичкарига қараб эса анфилада хоналари чўзилган. Улар ҳайкаллар, рельефлар ва кўк рангли ёзувлар билан безатилган.

Вақтлар ўтиши билан пойтахт бўлиш ҳуқуқини Фива шаҳри Мемфис шаҳридан тортиб олди. Фива Юқори Мисрда жойлашган бўлиб, бу ерда Нилнинг шарқий қирғоғи устида Қуёш ҳудоси Амон-Ранинг Карнак ва Лухсор ибодатхоналари қад кўтарган. Уларнинг қурилишида мамлакатнинг энг яхши усталари тер тўкишган. Архитекторлардан бири Инени: “Мен яратишга муяссар бўлган нарса буюк эди, мен авлодлар учун изландим, бу менинг юрагимнинг маҳорати эди” деган эди.

• Вақтлар ўтиши билан пойтахт бўлиш ҳуқуқини Фива шаҳри Мемфис шаҳридан тортиб олди. Фива Юқори Мисрда жойлашган бўлиб, бу ерда Нилнинг шарқий қирғоғи устида Қуёш ҳудоси Амон-Ранинг Карнак ва Лухсор ибодатхоналари қад кўтарган. Уларнинг қурилишида мамлакатнинг энг яхши усталари тер тўкишган. Архитекторлардан бири Инени: “Мен яратишга муяссар бўлган нарса буюк эди, мен авлодлар учун изландим, бу менинг юрагимнинг маҳорати эди” деган эди.
• Лухсор – Фиванинг ҳозирги номи. Ҳозир у ёдгорликларнинг ҳаробалари ҳам кўркамлиги, буюклиги билан ақлни лол қолдирадиган тинч ва кичкина шаҳар ҳисобланади.