Mavzu: Matematika darslarida buyuk allomalarimiz ilmiy ma’rosidan foydalanish. Reja

Ali-Qushchi (1402-1474)
Ulug`bek ilmiy maktabining atoqli namoyandalaridan biri, Ulug`bekning yaqin shogirdi, mashhur olim Aloviddin ibn Muhammad Ali Qushchi 1402-yil Samarqandda tug`ilgan.
Ali Qushchi fanning turli sohalariga oid ko`plab asarlar yozib ilm-fan taraqqiyotiga ulkan hissa qo`shgan.
1. «Hisob risolasi», bu asarni Qushchi 1425-yilda Samarqandda fors-tojik tilida yozgan. Bu asar uch qismdan iborat bo`lib, hindlar arifmetikasi (o`nlik sanoq sistemasi), astronomlar arifmetikasi (oltmishlik sanoq sistemasi) va geometriyadan iborat.
2. «Kasrlar haqida risola». Kasrlarga bag`ishlangan bu asar fors-tojik tilida 1430-yilda yozilgan. Unda oddiy va o`nli kasrlar haqida to`liq ma`lumot berilgan.
3. «Kitobul Muhammadiya». Asar arifmetika, algebra, geometriya va trigonometriya bo`limlarini o`z ichiga oladi. Ali Qushchi «Al-Muhammadiya» kitobining kirish qismida shuni bilish kerakki, deb yozadi, har bir son musbat yoki manfiy bo`lishi mumkin. Qushchi asoslagan «musbat» va «manfiy» atamalari, ularning tatbiqi matematika tarixida katta ahamiyatga ega bo`lib, uning matematika fanini rivojlantirishga qo`shgan muhim hissasi sanaladi.
Ilmiy tadqiqotlar shuni ko`rsatadiki, uchburchaklarni yechish masalasida, birinchi marta kosinuslar teoremasini Koshiy va Qushchi ishlatganlar. Yevropada esa kosinuslar teoremasini uchburchaklarni yechishga 1593-yilda birinchi marta Viet tatbiq etgan.
Bu olimlar O`rta Osiyo xalqlari — o`zbek, tojik, turkman, qozoq, qoraqalpoq va qirg`iz xalqlarining ota-bobolari hisoblanadi. Bu olimlarning ijodlarida shu narsa xarakterliki, ular bir qancha fanlar sohasida ilmiy ishlar olib borgan ensiklopedist olimlar bo`lganlar. Ular o`z nazariyalarini amalda tatbiq etib, tajriba va kuzatish metodlaridan keng foydalanishni boshlab berganlar.
Fan xazinasini bebaho javohirlar bilan boyitgan bu iste’dodli olimlar o`rta asrlarda hukm surgan, feodal tuzumiga xos bo`lgan turli qarama-qarshiliklar va katta qiyinchiliklarni yengib, ilmiy ishlar olib bordilar. Ular zolim podsholar zulmiga, fitnachi amaldor va ruhoniylarning qilmishlariga qahr va g`azab bilan qaradilar, ularga la’natlar o`qidilar, zolim podsholarga bo`ysun-maslik maqsadida o`zlarining turar joylarini o`zgartirib turishga majbur bo`ldilar.
Bu olimlar urushlarni qoraladilar va uni fan xazinasini boyitgan ajoyib asarlarni yo`q qiluvchi, fan va madaniyatni taraqqiyotdan to`xtatuvchi bir ofat deb bilar edilar. Shuning uchun ham ular hamma vaqt tinchlik tarafdori bo`lib, tinch va osoyishtalik sharoitida ilmiy ish olib borish uchun kurashdilar.
O`rta asrlarda yashab, ijodiy ish olib borgan bu olimlar jamiyat ishlarida, shuningdek fan va madaniyat sohasida ham adolat o`rnatishni orzu qilar edilar. Barcha xalqlarning tinch-totuv yashab, fan va madaniyatning taraqqiyoti uchun birgalikda ijodiy ishlar olib borishini istar edilar.