Mavzu: Ma’naviyat, ruhiyat, madaniyat

Ma’naviyat va madaniyat nisbati. “Moddiy” va “ma’naviy” madaniyat muammosi.Ma’naviyat va madaniyat nisbati qanday, degan savol bugungi kunning dolzarb ilmiy muammolaridandir. Shu kungacha jahon ilmida ma’naviyatga madaniyatning tarkibiy jihati sifatida qaralgan bo‘lsa, bugunga kelib bu hodisaga yangicha yondoshuv shakllanib kelmoqda. Unga binoan ma’naviyat moddiy ehtiyojlar hosilasi sifatida emas, balki inson va jamiyat hayotining asosini tashkil etuvchi mustaqil uch asosiy yo‘nalish(iqtisod, siyosat, ma’naviyat)ning biri sifatida tushuniladi. Shunday yondoshuvdan kelib chiqqanimizda, endi ma’naviyat madaniyat tarkibida ko‘rilmaydi, balki, aksincha, “madaniyat” inson ma’naviy faoliyatining hosilasi sifatida namoyon bo‘ladi. “Ma’naviyat asoslari” fani dasturiy tizimini belgilashda ushbu yangicha yondoshuvga tayanildi.

• Ma’naviyat va madaniyat nisbati. “Moddiy” va “ma’naviy” madaniyat muammosi.Ma’naviyat va madaniyat nisbati qanday, degan savol bugungi kunning dolzarb ilmiy muammolaridandir. Shu kungacha jahon ilmida ma’naviyatga madaniyatning tarkibiy jihati sifatida qaralgan bo‘lsa, bugunga kelib bu hodisaga yangicha yondoshuv shakllanib kelmoqda. Unga binoan ma’naviyat moddiy ehtiyojlar hosilasi sifatida emas, balki inson va jamiyat hayotining asosini tashkil etuvchi mustaqil uch asosiy yo‘nalish(iqtisod, siyosat, ma’naviyat)ning biri sifatida tushuniladi. Shunday yondoshuvdan kelib chiqqanimizda, endi ma’naviyat madaniyat tarkibida ko‘rilmaydi, balki, aksincha, “madaniyat” inson ma’naviy faoliyatining hosilasi sifatida namoyon bo‘ladi. “Ma’naviyat asoslari” fani dasturiy tizimini belgilashda ushbu yangicha yondoshuvga tayanildi.
•  

Madaniyat” tushunchasini shu paytgacha turlicha sharhlab keladilar. Bir vaqtlar kitoblarda uning 300ga yaqin ta’rifi uchraydi, deb yozishgan. Hozir jahon ilmida bunday ta’riflar 600 ga yetgan deyiladi. Yuqoridagi mulohazalar asosida xulosa qiladigan bo‘lsak, bunday xilma-xillikning asosiy sabablaridan biri madaniyatning zamiridagi hodisa jahon ilmi diqqatidan tashqari qolganligi, jiddiy tahlilga tortilmaganligidadir. Aslida madaniyat ikkilamchi hodisa bo‘lib, uni yaratuvchi kuch inson ma’naviyatidir. Shuning uchun bugungi kunda soddaqilib, “madaniyat ma’naviyatning moddiy voqelikdagi izlaridir” deyilsa, masala ancha oydinlashgan bo‘lur edi.

• Madaniyat” tushunchasini shu paytgacha turlicha sharhlab keladilar. Bir vaqtlar kitoblarda uning 300ga yaqin ta’rifi uchraydi, deb yozishgan. Hozir jahon ilmida bunday ta’riflar 600 ga yetgan deyiladi. Yuqoridagi mulohazalar asosida xulosa qiladigan bo‘lsak, bunday xilma-xillikning asosiy sabablaridan biri madaniyatning zamiridagi hodisa jahon ilmi diqqatidan tashqari qolganligi, jiddiy tahlilga tortilmaganligidadir. Aslida madaniyat ikkilamchi hodisa bo‘lib, uni yaratuvchi kuch inson ma’naviyatidir. Shuning uchun bugungi kunda soddaqilib, “madaniyat ma’naviyatning moddiy voqelikdagi izlaridir” deyilsa, masala ancha oydinlashgan bo‘lur edi.